een plek om te blijven

over dingen die duren

#eenplekomtelezen – leesdoelen voor 2019 en gelezen in januari


Januari hoort volgens de traditie een grauwe maand te zijn en dat was het ook. Gelukkig betekenen veel regen en af en toe wat sneeuw dat het eens zo fijn en atmosferisch is om binnen, op de bank, een goed boek te lezen. Liefst terwijl je de regen tegen de ruit hoort tikken. Je begrijpt het beeld wel. Ik las in januari vier boeken. Een daarvan zou ik nu alvast willen uitroepen tot een van mijn favorieten van het komende jaar. In dit artikel lees je waarom en vertel ik je ook iets meer over mijn leesdoelen voor 2019.

Leesdoelen voor 2019

Ik ben eigenlijk niet zo goed met ‘doelen’ en ‘goede voornemens’. Zoals de meeste mensen, veronderstel ik. En toch doen we het begin januari elk jaar massaal opnieuw. Ik ben niet goed met doelen omdat ik me er op den duur vaak door beperkt voel, alsof het lijkt dat ik dan geen keuze meer heb en niet meer mag bepalen wat ik op dat moment wil of mag. De truc is dus om mijn doelen, ook mijn leesdoelen, zo losjes mogelijk te houden. Zoals ik eerder al schreef, wil ik me dit jaar iets meer verdiepen in non-fictie over duurzaamheid en ecologie. Mijn boekenclubleeslijst die ik opstelde, geeft mij alvast zes boeken die ik dit jaar ga lezen. Die zes boeken zijn mijn voornaamste leesdoel. Op Goodreads heb ik mezelf uitgedaagd om dit jaar 40 boeken te lezen. Afgelopen jaar las ik er 35, en ik lees nu al meer dan ik afgelopen jaar deed rond deze periode, dus ik heb goede hoop. Overigens maakt dat cijfer voor mij niet zo heel veel uit. Ik vind het gewoon leuk om mezelf uit te dagen om meer te lezen, omdat ik ook merk dat meer lezen een positief effect heeft op mijn algehele (maar vooral mentale) gezondheid. En omdat er nu eenmaal zoveel verhalen zijn die ik graag wil lezen, dat ook.

Vorig jaar begon ik weer meer Nederlandstalige literatuur van voornamelijk vrouwelijke auteurs te lezen. Ook dit jaar zou ik graag wat meer de balans opzoeken tussen Engelse en Nederlandse boeken. De bekendmaking van de longlist van de Libris Literatuurprijs heeft alvast een paar boeken op mijn leeslijstje doen belanden. Sluit naadloos aan bij mijn volgende: literaire prijzen wat beter in de gaten houden en boeken lezen die op de long- en shortlist van die prijzen staan. Dit is niet zozeer een voornemen als wel iets waar ik dit jaar sowieso erg enthousiast over ben. Ik ben al een paar jaar fan van de Women’s Prize for Fiction, maar wil dit jaar ook wat meer Nederlandstalige prijzen van naderbij volgen. De Libris Literatuurprijs lijkt me een goede plaats om te beginnen.

Tot slot. Ik zou graag opnieuw wat meer gebruik maken van bibliotheken. De afgelopen jaren kocht ik meer boeken dan ik uitleende, wat niet alleen niet zo goed is voor mijn portemonnee, maar er ook voor heeft gezorgd dat mijn boekenkast intussen zowat uitpuilt. Er zullen altijd boeken zijn die ik graag wil hebben, dus die blijf ik ook gewoon kopen, maar er zijn ook boeken die ik niet per se in mijn kast hoef, of die ik gewoon eens wil proberen. In een bibliotheek naar alle boeken kijken, is ook gewoon heel leuk.

Gelezen in januari

Ik begon dit jaar met een boek waar ik eind 2018 al in begon, De geniale vriendin van Elena Ferrante. De Napolitaanse romans, zoals de reeks van Ferrante genoemd wordt, was mij in de media en in boekenwinkels al wel vaker opgevallen, maar voor elke lovende commentaar die ik las of hoorde, las ik elders een vernietigende. Mijn moeder had alle boeken gekocht en gelezen en gaf ze me nadien mee naar huis om eens te proberen. Ik las de eerste pagina van de eerste roman, maar besloot dat het voorlopig toch niets voor mij was. Tot ik op televisie een trailer van de verfilming zag. Die leek me zo mooi dat ik het boek wel een kans moest geven, vond ik. Daar heb ik achteraf gezien heus geen spijt van, maar het is ook niet zo dat dit boek me betoverd heeft achtergelaten. Ik begrijp waarom sommige mensen dit een heel goed boek vinden, maar ik begrijp ook waarom anderen er niet zoveel mee hebben.

Kort samengevat: De geniale vriendin gaat over twee vriendinnen die opgroeien in een arme wijk in Napels, even na de Tweede Wereldoorlog. De verhaallijn volgt de meisjes tot ze bijna volwassen zijn. Dat uitgangspunt sprak me op zich erg aan, maar met verschillende aspecten van de uitvoering ervan had ik nogal moeite. De manier waarop het boek geschreven is (de stijl, dus), vond ik nogal zozo. Ik ben iemand die geniet van mooi geschreven teksten, terwijl ik me in deze roman soms zelfs ergerde aan de stijl. Bovendien begrijp ik ook waarom veel mensen dit een saai boek vinden. Er gebeurt weinig. En hoewel ik dat meestal niet meteen een probleem vind (en daar zelfs heel erg van kan houden in een boek), vond ik het hier toch storend. Mijn grootste probleem met dit boek is de portrettering van vrouwelijke vriendschap, die in dit boek voornamelijk bestaat uit rivaliteit, jaloezie en de vreemde aantrekking die daaruit ontstaat. Ik vroeg me voortdurend af of het de bedoeling was van de auteur om de band tussen de meisjes zo stereotyperend voor te stellen of dat het gewoon het effect was van de roman die hij (een tijdje geleden werd bekend dat Ferrante een pseudoniem is van een mannelijke auteur) wilde schrijven. Hoewel het beeld van de ‘mooie’ en de ‘minder mooie’ vriendin doorheen de roman verandert, vond ik het als vertrekpunt niet bijster origineel. De vriendschap tussen hen deed me de hele tijd twijfelen: gaat het om een realistische, genuanceerde vorm van vrouwelijke vriendschap, of is dit gewoon een karikatuur ervan? Ik gaf de roman uiteindelijk drie sterren.

Mijn tweede boek van het jaar was Fangirl van Rainbow Rowell. Mijn eerste YA-roman sinds jaren. Om eerlijk te zijn had ik het genre min of meer afgeschreven. Ik stelde me vooral veel ontluikende tienerliefdes voor en dat is nu eenmaal niet zo mijn ding. Ik hoorde iemand over Fangirl praten als een fijn boek voor wie van boeken over boeken houdt. En aangezien ik me daar wel in kan vinden, besloot ik het een kans te geven. Achteraf gezien bestaat een substantieel deel van het boek inderdaad uit ontluikende liefdes, maar het gaat ook over het ontdekken en accepteren van je eigen identiteit (nog zo’n geliefd YA-thema), de verhouding tussen (tweeling)zussen en mentale gezondheid. Cath, het hoofdpersonage uit het boek, is een fervent fanfiction schrijfster en gaat voor het eerst naar de universiteit om er Engelse literatuur te studeren. De roman focust vooral op haar moeilijkheden om contacten te leggen met anderen en de transitie die ze aan de universiteit doormaakt. Hoewel ik niet alles aan dit boek even geweldig vond, ben ik toch blij dat ik YA een kans gegeven heb. En ik ben het er zeker mee eens: een fijn boek voor wie van boeken over boeken houdt.

Waarom dus niet gewoon een tweede YA-roman lezen? Ik zag Merel van Sarah Moon een paar keer op Instagram voorbijkomen en besloot het dan maar te lezen. Ben ik blij dat ik dat gedaan heb. Ken je dat gevoel, dat je een boek in je handen krijgt waarvan je het gevoel hebt dat het speciaal voor jou is geschreven? Zo’n gevoel dat maar zelden voorkomt, maar heel magisch voelt als het eenmaal zover is. Precies dat had ik bij het lezen van Sarah Moons debuutroman. De roman gaat over Merel, een meisje dat zich zo van de wereld afgesloten voelt dat ze zich als vorm van escapisme een vogel waant die kan wegvliegen. Als ze op een dag op het dak van het schoolgebouw wordt teruggevonden, denkt iedereen dat ze wilde springen. Merel roept heel luid dat ze daar zelfs nooit aan heeft gedacht, maar wat ze dan wel op dat dak deed, daar kan ze niet over praten. Merel is, voor mij, vooral een boek over de moeilijkheden die bij intermenselijke communicatie horen, over de band tussen moeder en dochter, de kracht van muziek en bij warm weer samen thee drinken op de stoep. Het is een boek dat de moeilijke onderwerpen niet schuwt, maar tegelijk hartverwarmend is. Toen ik het uit had, wilde ik het meteen opnieuw lezen.

Ik schreef er eerder al eens over dat ik het de laatste jaren tot een onbedoelde gewoonte heb gemaakt om elk jaar minstens een boek van de zussen Brontë te lezen. Vorig jaar las ik Wuthering Heights van Emily Brontë (dat bovendien in mijn favorietenlijstje belandde), dit jaar las ik alvast The Tenant of Wildfell Hall van Anne Brontë. Voor ik aan dit boek begon, wilde ik er al heel erg graag van houden. The Tenant of Wildfell Hall, geschreven in 1848, wordt wel eens omschreven als “de eerste feministische roman”. Het gaat over een jonge vrouw, Helen, die trouwt met een man die bij nader inzien niet zo charmant en lief is als ze eerst dacht. Na jaren van vernederingen besluit Helen om, vooral voor de veiligheid en toekomst van haar zoontje, haar man te verlaten – iets wat in het Victoriaanse Engeland volkomen taboe was. Hoewel ik de emancipatorische ondertoon en de Victoriaanse sfeer van de roman erg wist te appreciëren, moest ik me soms ook echt door het boek heen sleuren. Vooral de passages over Helens ‘deugdzaamheid’ en ‘trouwheid aan God’ waren er voor mij soms wat te veel aan. Ik gaf de roman uiteindelijk vier sterren.

Als je graag wil volgen wat ik lees, volg me dan ook op mijn aparte Instagram-account, Een plek om te lezen. Daar schrijf ik meestal wat meer over de boeken die ik lees, koop of leen. Wat heb jij gelezen in januari? Heb jij misschien ook specifieke leesdoelen voor 2019? Ik hoor het graag.

Vegan in sociale situaties: hoe doe je dat?

Toen ik nog flexanist was (iemand die zweeft tussen vegetariër en veganist), at ik thuis zo goed als altijd plantaardig. Het waren vooral sociale situaties die me ervan weerhielden om voltijds veganist te worden. Het leek me zo moeilijk om plantaardig te willen eten als je met familie op restaurant gaat of als je door vrienden wordt uitgenodigd om te komen eten. Ik wilde dan vooral ‘niet moeilijk doen’. Nu ik sinds zo’n half jaar veganist geworden ben, weet ik dat het helemaal niet moeilijk is om ook in sociale situaties aan je plantaardige dieet vast te houden. Als ik op Instagram iets post over veganisme, krijg ik best veel vragen over hoe ik dat dan doe, veganistisch eten buitenshuis, dus het leek me interessant om er een artikel aan te wijden.

Op restaurant

Laten we maar meteen met de ‘moeilijkste’ situatie beginnen. Je wordt door je familie uitgenodigd om op restaurant te gaan. Als je op restaurant gaat in een grote stad is dat vaak niet zo’n probleem. Er zijn genoeg restaurants die minstens een veganistische optie hebben. Ik probeer de keuze van het restaurant dan zo te beïnvloeden dat we naar een restaurant gaan waarvan ik weet dat ze er iets veganistisch hebben. Happy Cow is een handige app/website als je op zoek bent naar vegan opties! Als je verwacht wordt te gaan eten in een (in mijn geval) kleine, Limburgse stad is die optie er vaak niet. Dan mag je over het algemeen al blij zijn als er iets vegetarisch op de menukaart staat. In dat geval probeer ik een restaurant te kiezen waarvan ik weet dat de keuken in principe ‘makkelijk’ iets veganistisch kan maken. Denk bijvoorbeeld aan mediterraanse/oosterse keukens (Libanees, Indisch, Italiaans, Thais). In vergelijking met traditionele Belgische of Franse keukens is het voor zo’n restaurant relatief makkelijk om een plantaardig gerecht uit hun mouw te schudden. Ik probeer dan ook op voorhand contact op te nemen met het restaurant om te laten weten dat we veganistisch eten en om te vragen of het voor hen lukt om ons een gerecht voor te zetten. In mijn ervaring is dat meestal geen probleem. De belangrijkste tip, denk ik: probeer vooral niet om vleeseters mee te tronen naar een vega(n) restaurant als ze daar geen zin in hebben. Tenzij je zin hebt in een hoogst ongemakkelijke avond, doe het dan vooral wel. Wil je afspreken met vrienden en vriendinnen om iets te gaan eten? Lunchzaken hebben over het algemeen meer vegan opties (of kunnen makkelijker iets vegan op tafel toveren).

Bij familie of vrienden thuis

Als je bij vrienden of familie thuis wordt uitgenodigd, heb je wat meer opties. Sowieso vraag je best op voorhand wat de kok van dienst van plan is om te koken. Als die nog geen idee heeft, kan je enkele suggesties doen die makkelijk te ‘veganizen’ zijn. Denk bijvoorbeeld aan pasta of pizza. Als het moeilijk is om het geplande gerecht plantaardig te maken, kan je ook altijd voorstellen om ter plekke zelf iets te koken of om het op voorhand te maken en dan mee te nemen. Afgelopen kerst stond er bij mijn ‘schoonouders’ bijvoorbeeld vidé met frietjes op het menu. Niet meteen een plantaardig gerecht dus. Omdat we wisten dat de friteuse toch al gebruikt zou worden, namen we de vegan ‘vlees’kroketten van De Vegetarische Slager en wat veganaise mee. Makkelijk om klaar te maken, niet veel extra moeite voor mijn schoonmoeder. Ik merk dat als je zelf een beetje moeite doet om de situatie voor je vrienden of familie zo gemakkelijk mogelijk te maken, zij ook begripvoller zullen zijn ten opzichte van je keuze. Vaak is het zo dat niet-veganisten zich niet meteen een beeld kunnen vormen bij een ‘veganistische maaltijd’, dus als je die zelf meeneemt of ter plekke iets kookt, kunnen zij ook wennen aan het idee en begrijpen ze dat het in veel gevallen niet zo moeilijk is om een vegan optie te voorzien.

Bij familiefeesten

Voor familiefeesten geldt eigenlijk een mix van de vorige adviezen. Pols op voorhand wie voor het eten zal zorgen, doe eventueel wat suggesties en neem in het slechtste geval je eigen eten mee. Als het eten voorzien wordt door een cateringbedrijf of een restaurant, neem daar dan even contact mee op. Uit ervaring weet ik dat het vaak helpt om het woord ‘veganistisch’ te vervangen door de uitleg ervan. Iets in de aard van ‘ik eet geen vlees of vis en ook geen dierlijke producten als melk, kaas, yoghurt of honing’. Zo weet je ook ‘zeker’ dat ze begrijpen wat je bedoelt. Ik zet ‘zeker’ hier even tussen aanhalingstekens, want je bent op restaurant of op een familiefeest vaak niet 100% zeker dat je echt geen dierlijke producten aan het eten bent. Ik probeer daar zoveel mogelijk vrede mee te nemen. Anders kan ik op den duur ook niet meer van het eten genieten. (Let wel: ik neem er vrede mee als ik mijn best heb gedaan om ervoor te zorgen dat ik plantaardig eet – ik ga niet ‘voor een keer’ toch maar iets vegetarisch eten. Dan eet ik liever niks. Ik bedoel vooral dat je niet paranoïde moet worden over de kans dat er misschien toch een dierlijk product in je eten verzeild is geraakt. Veganisme gaat, tenminste voor mij, nog altijd om het streven naar een bestaan waarin zo weinig mogelijk dieren worden gebruikt of uitgebuit.)

Ik moet toegeven dat ik zelf, toen ik veganist werd, nogal schrik had voor de reactie van mijn omgeving. Bleek nergens voor nodig. Ook niet bij sociale situaties als familie-etentjes, kerstfeesten of restaurantuitjes. Aan de hand van bovenstaande tips heb ik nog geen enkele ongemakkelijke situatie meegemaakt. Laat je daar dus vooral niet door tegenhouden. Ik moet er misschien voor de volledigheid even bij zeggen dat ik niet iemand ben die anderen voortdurend aanspreekt over hun voedingskeuzes en dus ook niet op zoek ga naar de confrontatie. Dat ligt nu eenmaal niet in mijn aard, maar bovendien geloof ik ook niet dat zo’n confrontatie veel positieve gevolgen heeft. Als ik tijdens sociale situaties word aangesproken over mijn keuze voor veganisme, probeer ik zo rustig en volledig mogelijk te antwoorden op de vragen. Als ik er niet op word aangesproken, begin ik er ook niet over. Ik merk dat je bij mensen meer interesse opwekt door zelf op een positieve manier achter je keuze te staan en je aan die keuze te houden dan door andere mensen te wijzen op de, volgens jou, ‘slechte keuze’ die zij maken. Misschien is dat wel de gouden tip van dit artikel.

Wat zijn jouw ervaringen als veganist in sociale situaties? Heb jij nog tips die ik niet aan bod liet komen? Laat het me vooral weten!

Fotocredits: Toa Heftiba via Unsplash.

A Beginner’s Guide to a Conscious Lifestyle: duurzaam eten doe je zo


Over voeding is de afgelopen jaren veel geschreven. Ik ben geen voedingsexpert en zie, zoals de meeste mensen, ook niet altijd door de bomen het bos. Als het over voeding gaat, heb ik daarom toch vaak het gevoel dat ik me op glad ijs moet begeven. Ik kan makkelijk voor mezelf bepalen hoe ik wil eten, maar advies geven over hoe andere mensen zouden moeten eten, valt me moeilijker. Maar hoe het ook zij, glad ijs of niet, voeding is een belangrijke factor in de verduurzaming van ons leven – en, belangrijker, in de verduurzaming van de samenleving. Een paar maanden geleden schreef ik een eerste artikel in mijn gids voor een bewuste/duurzame levensstijl (dat ging toen over mode) en ik wist toen al dat het tweede artikel over voeding zou (moeten) gaan. Omdat het nu eenmaal zo’n grote rol speelt. En omdat ik er veel vragen over krijg. In dit artikel probeer ik je daarom zo duidelijk mogelijk uit te leggen welke keuzes je kan maken op het vlak van voeding. Ik sta ook stil bij een veel voorkomende misvatting: dat bewuster eten handenvol geld zou kosten.

Hoezo is er iets mis met ons voedselsysteem?

Wat is er dan precies mis met ons (Westers) voedingspatroon, zou je je kunnen afvragen. Het antwoord is: veel, eigenlijk. Om de breedte en complexiteit van het probleem te schetsen, lijst ik even wat feiten op:

  • 20 tot 30% van de milieubelasting die we veroorzaken heeft te maken met onze voeding
  • we verspillen wereldwijd 1,3 ton voedsel, dat is een derde van de hele productie
  • 2,5% van de internationale olieproductie wordt jaarlijks gebruikt voor het maken van plastic waterflessen
  • van al onze voeding is vlees het meest belastend voor het milieu
  • als we blijven eten zoals we nu eten, zwemmen er tegen 2050 mogelijk geen vissen meer in onze oceanen
  • door de hele voedselketen worden mensen (en dieren) uitgebuit om de winst voor grote voedselbedrijven en -multinationals zo groot mogelijk te maken en de prijs voor de consument zo laag mogelijk te houden (denk aan koffieboeren in ontwikkelingslanden, illegale migranten op Europese akkers en de maaltijdbezorgers van Deliveroo)
  • door de prijzenoorlog in de voedselindustrie kunnen boeren hun kosten nauwelijks nog doorrekenen aan de afnemers, want winkelketens staan onder een constante prijsdruk van de consument
  • er is niet genoeg geschikte landbouwgrond om aan de vraag van de consument te kunnen voldoen – de ontginning van nieuwe landbouwgrond leidt in bepaalde delen van de wereld tot ontbossing

Ik zou nog wel even kunnen doorgaan met dit lijstje, maar je begrijpt wel waar ik naartoe wil. De problemen die het huidige voedingssysteem veroorzaken zijn complex en uiteenlopend: het gaat over milieubelasting, ontbossing, arbeidsomstandigheden en nog zoveel meer. Net als in andere industrieën (denk bv. aan de mode-industrie) heerst er in de voedingsindustrie een duidelijke race to the bottom. Voeding moet zo goedkoop mogelijk geproduceerd worden, daar komt het op neer, maar als je alleen maar oog hebt voor een zo laag mogelijke prijs, gaat dat altijd ten koste van mensen, dieren en milieu. Bovendien zijn we het normaal beginnen vinden dat we alles op elk moment van het jaar moeten kunnen krijgen. De maatschappelijke impact van voeding die de hele wereld over gesleept wordt om aan onze ‘noden’ te kunnen voldoen, is voor ons niet altijd zichtbaar, maar ze is er wel. En ze is immens. Als je daar meer over wil lezen, raad ik je het boek De verborgen impact van Babette Porcelijn aan. In haar verborgen impact top tien, waarin ze berekent welke gebieden van ons leven de meeste (verborgen) impact veroorzaken, staat vlees trouwens op plaats twee, staan plantaardig eten, vis en drinken op plaats vijf en zuivel en eieren op plaats acht.

Hoe maak je de meest bewuste keuze?

Allemaal goed en wel, maar hoe maak je dan de beste, meest bewuste keuze als het op voeding aankomt? Als je voeding koopt, zijn er aantal belangrijke aspecten om rekening mee te houden. Volgende adviezen zijn grotendeels gebaseerd op informatie uit De verborgen impact en stemmen overeen met de meeste andere boeken en artikels die ik erover gelezen heb:

  1. Eet zoveel mogelijk plantaardig (geen vlees of vis, geen zuivel of eieren). Plantaardig eten is niet alleen beter voor het milieu, het is ook beter voor de dieren en voor je gezondheid. Onze vleesconsumptie is een van de grootste veroorzakers van de steeds groter wordende CO2-uitstoot en klimaatverandering. Dat komt onder andere omdat koeien methaangassen uitstoten die zeer slecht zijn voor het milieu, zelfs zo’n 28 keer schadelijker dan CO2. En hoe meer vraag naar vlees, hoe meer koeien natuurlijk. Die overigens ook allemaal gevoed moeten worden. En dat voer moet dan ook weer ergens vandaan komen. Het verbouwen van veevoer vraagt daarnaast ook veel ruimte en zorgt daardoor onder andere voor ontbossing in het Amazonegebied. De productie van een portie rundvlees, kost al gauw 1800 liter water. Opnieuw: ik kan nog wel even doorgaan. Als je op vlak van voeding de grootste positieve impact wil hebben, eet je best plantaardig.
  2. Probeer verspilling te voorkomen. Dat doe je in de eerste plaats door geen voeding te kopen die je niet nodig hebt, restjes te bewaren voor de lunch voor de volgende dag, maar ook door in de winkel producten te kopen die bijna over datum zijn en ze vervolgens snel op te maken. Als je bijvoorbeeld weet dat je vanavond een bepaald gerecht gaat maken, koop de ingrediënten die je daarvoor nodig hebt dan zo dicht mogelijk tegen de vervaldatum. Zo voorkom je dat die producten door de winkel worden weggegooid en verspild.
  3. Koop zoveel mogelijk lokaal en in het seizoen. De redenen daarvoor zijn evident. Als je lokale producten koopt, verklein je de impact van transport en steun je de lokale economie. ‘Lokaal’ is natuurlijk relatief. Hoe dichterbij hoe beter, maar in het algemeen koop ik liefst voeding van binnen Europa. Als je groenten koopt die in België (of in buurlanden) in het seizoen zijn, verklein je opnieuw de voedselkilometers en kan je er vanuit gaan dat de groenten milieuvriendelijker geteeld zijn. Seizoensgroenten zijn ook goedkoper.
  4. Probeer verpakking zoveel mogelijk te vermijden. Dit advies gaat eigenlijk hand in hand met lokaal en seizoensgebonden kopen, want vaak vermijd je op die manier al een hoop afval.
  5. Kijk naar hoe je voeding is verbouwd. Dan gaat het, concreet, over biologisch versus niet-biologisch. Hoewel zowel biologische als niet-biologische productie voordelen hebben, kies ik meestal voor biologisch als ik de keuze heb. Ik weet echter dat een label voor biologische voeding niet alles zegt over de manier waarop de voeding verbouwd is, dus ik staar me er niet blind op. Van de vijf adviezen/keuzes die ik hier opsom, is deze voor mij het minst belangrijk. Over het algemeen is het zo dat biologische landbouw kleinschaliger is, de bodem wordt minder vervuild (geen kunstmest) en er wordt zo weinig mogelijk gebruik gemaakt van (chemische) bestrijdingsmiddelen. Daarnaast probeert de biosector, meer dan de niet-biosector, te streven naar een rechtvaardige voedselproductie, van boer tot consument. Anderzijds is het zo dat niet-biologische productie vaak efficiënter is en minder landbouwgrond nodig heeft.
Het prijskaartje van bewuste voeding

Ik merk in gesprekken en commentaren vaak dat mensen schrik hebben voor het prijskaartje dat gepaard gaat met bewustere voeding. Voor ik me begon te verdiepen in voeding, dacht ik zelf ook al snel dat betere keuzes wel gelijk moesten staan aan een hogere rekening. Ik ga nu even een open deur intrappen: dat is niet zo. Om er zeker van te zijn dat ik jullie geen leugens vertel, heb ik gisteren even de proef op de som genomen. Ik heb berekend hoeveel geld Brecht en ik tegenwoordig maandelijks uitgeven aan boodschappen en heb dat bedrag vergeleken met toen we nog minder nadachten over onze voeding en zowat alles in de supermarkt kochten (we waren toen wel al vegetarisch, nu veganist). Zonder exacte bedragen te noemen, kan ik garanderen dat we nu maandelijks significant minder uitgeven. Daar zijn een aantal redenen voor. In de eerste plaats denken we nu beter na wat we wel en niet nodig hebben, waardoor we minder kopen en minder moeten weggooien. Daarnaast zijn er ook een aantal dingen die we gewoon niet meer kopen (water in glazen flessen hebben we vervangen door kraantjeswater). Plantaardige eiwitbronnen (linzen, kikkererwten, bonen, etc.) zijn overigens veel goedkoper dan vlees en vis, dus als je de transitie zou maken van vlees naar vega(n), kan je op die manier ook veel geld uitsparen. (Tenzij je misschien elke dag een dure vleesvervanger wil eten, maar dat zou ik sowieso niet aanraden.)

Ik wil hiermee niet zeggen dat lokale, onverpakte en/of biologische voeding niet duurder is, dat is het in sommige gevallen natuurlijk wel degelijk. Het is echter zo dat je die meerkost al snel compenseert door bewuster na te denken over wat je eigenlijk koopt. Bovendien zouden we ook vaker de vraag moeten omdraaien. In plaats van ons af te vragen waarom bewustere voeding zo duur is, moeten we ons misschien beter afvragen waarom andere voeding zo goedkoop is. In de jaren ’50 besteedden we gemiddeld zo’n 30% van ons inkomen aan voeding, vandaag is dat nog zo’n 13%. Dat klinkt misschien positief en leuk, maar die dalende prijzen zorgen voor een enorme milieu-impact (zoveel mogelijk voedsel voor een zo laag mogelijke prijs) en gaan ook hand in hand met een ongezonde levensstijl. Onze voeding mag dan wel goedkoper geworden zijn, we geven ondertussen ook miljarden euro’s meer uit aan gezondheidszorg en sociale zekerheid. Uiteindelijk betalen we de schade van ons voedselsysteem dus gewoon via belastingen.

Voor mij is bewuste (en daardoor vaak gezondere) voeding zeker geen voorrecht van een kleine elite. Meer (lokaal en seizoensgebonden) groenten en fruit, minder vlees, meer zelf koken in plaats van afhaal of kant-en-klaar is echt geen levensstijl die enkel is weggelegd voor de happy few, maar zorgt er net voor dat je op den duur minder geld uitgeeft. Je wordt er ook gezonder van, waardoor je minder medische kosten hebt. Het kost aanvankelijk wel wat moeite, omdat je even moet nadenken waar je wat koopt en je boodschappenroutine daaraan moet aanpassen, maar je haalt er (ik toch in elk geval) ook meer voldoening uit omdat je beter weet waar je geld naartoe gaat en welke soort economie je ermee steunt. Dat veel voeding in onze winkels zo goedkoop is, betekent eigenlijk alleen maar dat iets of iemand anders (slecht betaalde arbeiders, het milieu) er de prijs voor betaalt.

Hoe probeer jij je boodschappen zo duurzaam en bewust mogelijk te maken? Met welke factor hou jij het meeste rekening? En hoe denk jij over de prijs van voeding? Laat het me vooral weten!

Verpakkingsvrije boodschappen zonder zero waste winkel

Ik prijs me bijna elke dag gelukkig dat ik in een stad woon waar verschillende winkels verpakkingsvrije opties aanbieden. De verpakkingsvrije winkel van Gent (Ohne) is amper vijf minuutjes wandelen en als ik eens ergens anders heen wil, kan ik altijd terecht bij Beomarkt, een biologische winkel waar zo goed als alles verpakkingsvrij te krijgen is. Wat verpakkingsvrije boodschappen betreft, verkeer ik dus zonder twijfel in een luxepositie, dat besef ik maar al te goed. Toch ben ik ervan overtuigd dat je ook zonder de nabijheid van zogenaamde zero waste shops je (plastic) verpakkingen drastisch kunt verminderen. Als ik iets heb geleerd tijdens mijn zero waste journey, is het wel dat je soms van de platgetreden paden moet afwijken en je ogen moet leren richten op nieuwe mogelijkheden. Sinds ik let op verpakkingen, zie ik overal opties waar ik voorheen zo aan voorbij liep. In dit artikel zet ik een aantal tips op een rijtje die je hopelijk helpen om verpakkingsvrij te winkelen zonder zero waste winkel in de buurt.

De reguliere supermarkt
  • Volledig verpakkingsvrij winkelen in een reguliere supermarkt is moeilijk, maar er zijn heus dingen die je ook in een supermarkt zonder verpakking kan krijgen. Vaak is het een kwestie van verschillende supermarkten met elkaar te vergelijken. In België is het bijvoorbeeld zo dat Colruyt het veel makkelijker maakt om groenten en fruit verpakkingsvrij te kopen dan Delhaize, waar quasi alles verpakt zit. Hoe het in Nederland zit, weet ik niet, maar ik veronderstel dat het mogelijk moet zijn om een supermarkt te vinden waar je groenten en fruit los of in eigen zakjes kunt kopen.
  • Misschien is dit voor velen een non-tip, maar voor mij is het essentieel: ik denk dat we stilaan af moeten van het idee dat we alles op elk moment moeten kunnen kopen. Sommige dingen vind je nu eenmaal alleen in de supermarkt, met veel verpakking, maar hebben we die ook echt nodig? Als er iets is dat ik enkel in plastic in de supermarkt kan krijgen, probeer ik er meestal een alternatief voor te vinden. Denk aan (zelfgemaakte) boerenkoolchips in plaats van reguliere chips, of aan zelfgemaakte hummus in plaats van de voorverpakte hummus uit de supermarkt. Beide voorbeelden zijn zo klaar, zijn goedkoper en ook nog eens gezonder. Als je alle producten die je in de supermarkt kan krijgen, wil vervangen door een identieke verpakkingsvrije variant, zal dat waarschijnlijk niet lukken. Maar dat hoeft natuurlijk ook helemaal niet. Vaak is het een kwestie van even na te denken over vervangers.
  • Nog zo’n non-tip: als je bezorgd bent om de verpakking die rond je eten zit, ben je waarschijnlijk ook begaan met andere duurzaamheidsproblemen rond voeding. Vaak is het zo dat producten in de supermarkt afkomstig zijn van megaconcerns (ik denk bijvoorbeeld aan Unilever), die wereldwijd verantwoordelijk zijn voor massale ontbossing, uitroeiing van verschillende diersoorten en allerhande misdrijven tegen de mensheid (als je daarin geïnteresseerd bent, raad ik je het boek Groene leugens van Kathrin Hartmann aan). Je kan dan wel een glazen pot chocoladepasta kopen in plaats van een plastic variant, maar als die chocoladepasta vol zit met palmolie, heb je niet meteen een ‘goede’ aankoop gedaan. Het is dus belangrijk om je niet blind te staren op verpakking, maar ook te letten op wat je precies koopt.
  • Als je toch graag het merendeel van je boodschappen in de supermarkt wilt kopen, kies dan voor de ‘minst schadelijke’ verpakking. Ik verkies glas over blik/conserven, conserven over plastic.
Kleine zelfstandigen
  • Vaak kan je bij kleine, lokale winkels veel makkelijker je eigen zakjes of potjes meenemen. Een brood kopen in je eigen zak is bij de bakker makkelijker dan in een supermarkt. Ook groenten en fruit zijn makkelijker te verkrijgen zonder verpakking in een lokale groente- en fruitwinkel. Zelfs bij een slager kan je soms met je eigen potje terecht voor vegetarisch of veganistisch broodbeleg. Het is een kwestie van even te bekijken welke kleinere winkels er bij jou in de buurt zijn en vervolgens ontdekken welke verpakkingsvrije opties ze kunnen aanbieden. Bovendien steun je op die manier ook kleine, lokale ondernemingen die je geld beter kunnen gebruiken dan de grote supermarkten. En je leert je buurt wat beter kennen.
  • Uitbaters van lokale winkels zijn vaak sneller geneigd om te beantwoorden aan de vraag van de klant. Als ze merken dat er vraag is naar verpakkingsvrije opties, gaan ze die op den duur ook aanbieden (waar mogelijk).
  • Bij lokale winkels is het soms makkelijker om in grote hoeveelheden of in bulk aan te kopen. Als er bijvoorbeeld iets is dat je echt nodig hebt, maar je kan het niet zonder (plastic) verpakking vinden, kies dan voor de grootst mogelijke verpakking/hoeveelheid. Als je rijst nodig hebt, is het beter om een zak rijst te kopen van een kilo dan van 250gr. Dit geldt natuurlijk ook voor de supermarkt.
De markt
  • Als je inkopen kunt doen op de markt, is de kans altijd groter dat je de meeste groenten en fruit onverpakt en in eigen zakjes kunt kopen. Je vindt er misschien ook een kraam waar je olijven, zongedroogde tomaten en allerlei tapenades kunt krijgen? Ook daar kun je makkelijk je eigen potjes voor gebruiken.
  • Er zijn in de meeste steden wel markten die uitsluitend biologische en korte keten producten verkopen. Als je dat ook belangrijk vindt, sla je op zo’n markt natuurlijk twee vliegen in een klap.
Biowinkels
  • Biologische winkels bieden vaak (jammer genoeg niet altijd) een aantal verpakkingsvrije opties aan. De biowinkel in mijn buurt verkoopt bijvoorbeeld 99% van hun groenten en fruit onverpakt – en het is bovendien ook afkomstig van lokale boeren. Bio is over het algemeen duurder dan niet-bio, maar omdat je toch enkel koopt wat je nodig hebt, heb je dat prijsverschil snel terugverdiend. Ik weet dat de groenten- en fruitafdeling bij Ekoplaza (in Nederland) ook zo goed als plasticvrij is. Bovendien zijn er een aantal filialen (in Den Haag bv.) waar ze een zero waste sectie hebben en waar je dus met je eigen zakjes noten, bloem, pasta, etc. kan kopen.
  • Veel biologische winkels hebben een verstoog waar je met je eigen potjes bereide gerechten, broodbeleg of vega(n) burgers kunt halen. Het kan zijn dat de medewerkers even raar opkijken als je vraagt om het in je eigen potje of zakje te doen, maar de meeste winkels zijn hier intussen al aan gewend.
Extra tips
  • Het is vaak lastig om vega(n) burgers of alternatieven voor vlees/vis te vinden zonder verpakking. Zoals ik hierboven al schreef, kan je soms terecht in een biowinkel voor een ‘verse’ vega(n) burger, of je kan ze gewoon zelf maken. Mijn vriend maakt geregeld black bean burgers – eenvoudig om te bereiden en heel lekker! Je kan ook wat meer experimenteren met je gerechten en ervoor zorgen dat je genoeg proteïnen binnenkrijgt via linzen, bonen, etc.
  • Een tip die ik al vaker gegeven heb, maar die echt helpt om je afval te verminderen: drink vooral water, thee of koffie. Kraantjeswater is natuurlijk de meest zero waste oplossing. Als je graag koud water drinkt, doe je kraantjeswater dan in een (leuke) glazen fles en houd het koel in de ijskast. Drink losse thee (spaart je sowieso afval en is ook veel lekkerder) en gebruik gemalen koffie in plaats van pads of capsules. Ik heb gehoord dat je bij Simon Lévelt losse thee kan kopen in je eigen potjes. Soms haal ik ook een paar (glazen) flesjes limonade, als ik eens wat variatie wil. Limonade in glazen flesjes vind je ook in de meeste supermarkten.

Zoals ik hierboven al schreef, is verpakkingsvrij winkelen voor mij geen doel op zichzelf. Het is een manier om bewuster om te gaan met voeding – een manier ook die er ook voor zorgt dat ik vaker lokaal en ethisch koop. De impact van voeding zit niet alleen in de verpakking, maar ook en vooral in de voeding zelf. Daarmee wil ik niet zeggen dat letten op verpakking niet belangrijk is, integendeel, maar ik denk dat het goed is om te onderstrepen dat je je er niet blind op moet staren. Verpakkingsvrij winkelen is een middel om tot een duurzamere voedselketen te komen en is dus deel van een groter geheel, zeg maar. Hoe het ook zij, ik hoop dat ik je met dit artikel een aantal handige tips heb kunnen geven om verpakkingsvrij te winkelen, ook al heb je niet meteen een zero waste winkel bij jou in de buurt. Heb jij nog tips die ik aan dit lijstje kan toevoegen? Laat het me dan zeker weten! En onthou misschien vooral dit: lukt het je (nog) niet om al je boodschappen zonder verpakking te kopen, voel je dan niet schuldig of slecht, maar weet dat een zero of low waste leven een leerproces is waarin je af en toe obstakels tegenkomt. Ik schrijf dan wel lijstjes met tips over hoe je zero waste boodschappen kan doen, maar ook mij zakt de moed nog wel eens in mijn schoenen. Ik probeer de obstakels telkens zo positief mogelijk te benaderen en het de volgende keer weer wat beter te doen.

Boekreview: Groene Leugens – Duurzaamheid als verkooptruc

Een tijdje geleden las ik in De Morgen een interview met Kathrin Hartmann over haar nieuwe boek, Groene leugens – een boek over greenwashing, een onderwerp waar ik zelf eerder al een artikel over schreef en graag meer over wilde weten. Het interview was interessant en de dag nadien ging ik naar de boekhandel om het boek te kopen.

Het is voor mij moeilijk om te bepalen wat ik nu precies van dit boek vind. Hartmann, een Duitse journaliste, laat in haar boek een aantal interessante onderwerpen aan bod komen (palmolie, duurzame mode, de vleesindustrie, etc.) en probeert stelselmatig de ‘groene leugens’ te doorprikken die slimme bedrijfsleiders en marketeers rond die onderwerpen verspreiden. De onderliggende boodschap die in elk van die hoofdstukken naar voren komt, is dat je in een kapitalistisch systeem dat louter oog heeft voor een zo groot mogelijke winst op een zo kort mogelijke termijn, nooit volledig duurzaam zal kunnen leven. De idee dat je als consument de wereld kan redden door ‘duurzame’ spullen te kopen in plaats van ‘gewone’ spullen, ‘duurzame’ palmolie in plaats van ‘gewone’ palmolie en ‘duurzaam’ vlees in plaats van ‘gewoon’ vlees, ontmaskert Hartmann als een manier om vooral je eigen geweten te sussen. Voor Hartmann zijn ‘duurzame palmolie’ en ‘duurzaam vlees’ contradictiones in terminis; het zijn tegenstellingen in zichzelf. En, dat is voor mij belangrijker, volgens haar is ‘duurzaam consumeren’ dat ook.

Duurzaam consumeren, zo stelt Hartmann, is een concept dat het voor bedrijven mogelijk maakt om te blijven doen wat ze al jaren doen, zij het dan met een zogenaamd groen sausje erover. Het is een concept dat Westerse consumenten toelaat om hun extravagante levensstijl van kopen, kopen, kopen te blijven verderzetten, zonder schuldgevoel, want ‘ze kopen duurzaam’ en doen dus niets verkeerd. Duurzaam consumeren houdt met andere woorden hetzelfde vernietigende systeem in stand. Het meest duurzaam geproduceerde product is het product dat niet geproduceerd wordt, de meest duurzame aankoop is de aankoop die niet gedaan wordt. Consumeren kan pas duurzaam worden als je beslist om ermee te stoppen, als consumeren consuminderen wordt.

Doorheen het boek staat Hartmann uitgebreid stil bij de rol van de burger. Ze schrijft: “De burger lijkt zich intussen neergelegd te hebben bij zijn economische rol als verbruiker, heeft zijn politieke engagement vervangen door de notie van ‘ethische consumptie’ en consumeert opgewekt door – wat moet hij ook anders?” In het hoofdstuk over duurzame mode gaat ze hierop door: “De zogenaamde consumentendemocratie, waarin het niet langer de burger is die met verzet en protest de politiek beïnvloedt, maar de consument zijn bankbriefjes gebruikt als evenzovele stembiljetten waarmee hij aan de kassa zijn keuzes duidelijk maakt, komt loepzuiver overeen met de neoliberale ideologie van impasse en eigen verantwoordelijkheid. In een samenleving waarin eenieder zijn eigen geluk moet creëren, wordt het individu door aanpassing en zelfoptimalisering ook een product, dat op de markt met andere individuen concurreert. Het neoliberalisme belooft ons vrijheid, maar die blijkt zich te beperken tot individuele keuzevrijheid bij het winkelen – ook, en zelfs voor, het redden van de wereld.”

Wat ik fijn vind aan het boek, is dat de auteur niet alleen focust op individuele gevallen van greenwashing, maar het betoog opentrekt naar een bredere reflectie op de samenleving als geheel en kijkt naar de rol van politiek, bedrijven en burgers. Ze heeft aandacht voor de groene leugens en voor de structuren die die groene leugens voor ons zo aantrekkelijk maken. Andere boeken die ik las over duurzaamheid, staan inderdaad vooral stil bij hoe je als individu met je portemonnee een bepaalde keuze kan maken. Hartmann bekijkt die vraag vanuit een grotere afstand en besluit dat als je met je portemonnee een keuze moet maken, het eigenlijk al te laat is. Je bent dan geen individu meer, maar een consument, die deel is van het systeem dat aan de grondslag ligt van het probleem dat je zou willen bestrijden. Hoewel ik de tegenstelling tussen individu/burger en consument nogal op de spits vind gedreven, heeft het mij wel doen stilstaan bij vragen over ‘duurzame consumptie’ en mijn eigen rol daarin. Met een verwijzing naar Theodor Adorno’s Minima Moralia lijkt Hartmann te willen stellen: “es gibt kein richtiges Leben im Falschen” (‘er is geen goed leven in wat fout is’). Iets om over na te denken.

Zoals je waarschijnlijk al kon opmaken, is Groene leugens niet het meest positieve boek. Hoewel Hartmann het pessimisme van een zes hoofdstukken durende klaagzang probeert recht te trekken in het laatste hoofdstuk (haar visie op de toekomst), is Groene leugens niet het boek dat je moet lezen als je op zoek bent naar een tekst die je vertelt dat het allemaal wel goed zal komen. Ik ben zelf zeker geen voorstander van een immer durende goed nieuws show, maar de neerslachtigheid en het cynisme ten opzichte van nieuwe, duurzame initiatieven, werden me soms wel wat teveel. Ik sluit me grotendeels aan bij de stellingen die Hartmann in dit boek uiteenzet, maar ik geloof ook dat je door een te groot cynisme het kind met het badwater weggooit. Ik geloof heus dat er ondernemingen zijn die vanuit een langetermijnvisie hun industrie proberen te verduurzamen. Natuurlijk is het zo dat als we massaal duurzame jeansbroeken gaan kopen, we ons leven daarmee niet verduurzaamd hebben (ook al maken we onszelf dat soms misschien wel wijs). Maar dat betekent niet per definitie dat het bedrijf dat die jeansbroeken op de markt brengt, alleen maar opereert vanuit een blinde honger naar winst. Als mijn jeansbroek scheurt en ik een nieuwe moet kopen, ben ik blij dat er bedrijven zijn die een iets duurzamere variant op de markt brengen. Bovendien zijn er heel wat ondernemers die, tegen hun eigen portemonnee in, bewustzijn proberen te creëren rond bewuster kopen en consuminderen.

Mijn mening over dit boek valt dus niet in een woord samen te vatten. Op Goodreads gaf ik het drie sterren. Het heeft mijn ogen geopend voor structurele problemen waar ik voorheen vaak niet bij stilstond, het heeft me doen nadenken over mijn eigen ‘rol’ in het duurzaamheidsdiscours en mede dankzij dit boek heb ik ervoor gekozen om als consument in 2019 een stapje terug te doen (daar schreef ik ook een artikel over). Wat me stoorde aan het boek, is dat het weinig opening laat voor een positieve boodschap; een boodschap die naar mijn gevoel nodig is als je mensen wil betrekken in een project voor de toekomst. Groene leugens gaf me soms het gevoel dat er binnen het huidige systeem haast geen mensen bestaan met goede intenties. En, hoe overtuigend de bewijsvoering van het boek ook is, dat is een gevoel dat ik weiger te delen.

Heb jij dit boek ook gelezen? Laat me dan zeker weten wat je ervan vond! Heb je nog andere boekentips rond dit thema, stuur ze me dan ook gerust even door.

Mijn No Buy Challenge: waarom ik in 2019 geen nieuwe kleren koop

Afgelopen zomer deden een aantal mensen die ik volg op sociale media mee aan Slow Fashion Summer, een actie waarbij deelnemers zich ertoe verbonden gedurende drie maanden geen nieuwe kleren te kopen. Hoewel ik het idee toen ook al interessant vond, leek dit initiatief voor mij niet haalbaar. Ik wist dat ik me er niet aan zou kunnen houden en kende mezelf goed genoeg om te weten dat ik niet de motivatie had om door de zure appel te bijten. Nu, zo’n zes maanden later, heb ik beslist dat ik niet enkel drie maanden, maar een heel jaar lang geen nieuwe kleren ga kopen. In deze post leg ik je uit waarom en hoe ik dat ga aanpakken.

Waarom geen nieuwe kleren?

Toen ik een jaar of twee gelezen het boek De verborgen impact van Babette Porcelijn las, verbaasde het me hoeveel (verborgen) impact de spullen hebben die wij massaal kopen en om ons heen verzamelen. Meer zelfs, in de verborgen impact top 10 staan spullen (alle materiële objecten, minus kleding) op één. Kleding staat in de top 10 op de zevende plaats, na vlees, autogebruik en vliegen. In mijn persoonlijke impact top 10 (kan je via de site van Babette berekenen) zijn spullen en kleding de grootste boosdoeners. Als ik mijn impact op de aarde wil verkleinen, zijn dat dus de terreinen waarop ik nog de grootste vooruitgang kan boeken.

In een eerdere blogpost over bewuste mode schreef ik al over de verwoestende invloed van de reguliere mode-industrie op onze planeet. Niet alleen is het productieproces van de meeste fast fashion kledingstukken enorm vervuilend, vaak worden die kledingstukken ook gemaakt van polyester, een materiaal dat door het afgeven van microplastics altijd maar blijft vervuilen. Bovendien – en dat is misschien nog het meest fundamenteel verkeerde – heeft de fast fashion industrie ons geleerd om altijd maar te blijven kopen. Kledij is zo weinig waard (zowel in de eigenlijke geldwaarde als in de symbolische waarde die het voor ons heeft) dat we onze kledingkasten massaal volstoppen met kledingstukken die na een aantal keer dragen uit elkaar vallen of in onze ogen ‘niet meer goed genoeg zijn’. Die kledingstukken vervangen we door nieuwe, goedkope zweterige stofjes, zodat de cirkel zich oneindig blijft herhalen. Hoewel die oneindige kringloop van nieuwe en weggegooide kledij veel geld in het laatje brengt van de winkelketens, is de impact ervan op de aarde lang niet zo fraai. De textielindustrie is niet voor niets de tweede grootste vervuilende industrie.

Allemaal goed en wel, zou je kunnen zeggen, maar waarom beslis je dan niet gewoon om enkel nog bewuste mode te kopen, kledingstukken die ethisch en duurzaam geproduceerd zijn? De afgelopen jaren heb ik inderdaad langzaamaan de keuze gemaakt om vooral nog duurzame en tweedehands kledij te kopen, maar ik merkte dat de drang om te blijven kopen daarmee niet verdween. Ik kocht dan wel bij merken die een inspanning deden om de textielindustrie te verduurzamen, maar in wezen was mijn koopgedrag nog altijd heel onduurzaam. Ik bleef immers maar kopen, ongeacht of ik het echt nodig had. In vergelijking met andere mensen viel die koopdrang bij mij nog mee (ik kocht misschien een of twee kledingstukken per maand), maar ik merkte dat de patronen in mijn gedrag hetzelfde bleven. Ik kocht iets om me beter te voelen, om het leuke te ervaren van een nieuwe aankoop, om mezelf voor te houden dat ik me met dat nieuwe kledingstuk meer mezelf zou voelen of mezelf beter zou kunnen uiten. Hoewel ik het nog steeds leuk vind om een outfit te dragen waar ik me goed in voel (daar is ook niets mis mee), wil ik proberen om de ideeën en gedachtepatronen die ons zijn ingeprent door een industrie die graag veel geld wil verdienen, te doorbreken. Ik las onlangs een tekst van de onderzoeksjournaliste Kathrin Hartmann waarin ze schrijft dat we in het huidige economische model geen individuen meer zijn, maar fulltime consumenten.

Ik wil met deze No Buy Challenge dus graag mijn milieu-impact verminderen, maar ik wil ook proberen om op deze manier mijn gedachten over geld en consumptiegedrag te veranderen. Niet alleen in theorie, maar ook in de praktijk. Milieu-impact en consumptiegedrag zijn dus de twee voornaamste redenen waarom ik mezelf deze uitdaging opleg, maar daarnaast zijn er nog een aantal andere, daarmee samenhangende redenen die me motiveren. Ik wil in het algemeen graag minder geld uitgeven aan dingen die eigenlijk niet zo heel belangrijk zijn (spullen dus), ik wil leren om tevreden te zijn met wat ik al heb en minder tijd verdoen met online shoppen of online browsen naar dingen die ik mogelijk kan kopen. Ik wil mijn tijd nuttiger invullen en mijn geld bewuster besteden, daar komt het eigenlijk op neer.

De regels: hoe ga ik het aanpakken?

Aangezien ik van alle spullen het meeste geld uitgeef en tijd besteed aan kledij, is dat de focus van mijn No Buy Challenge. De belangrijkste regel is dan ook dat ik in 2019 geen nieuwe kleren mag kopen. Ik sta mezelf een uitzondering toe als ik een cadeaubon heb die dit jaar vervalt of als ik iets cadeau krijg. Als er gedurende die periode een kledingstuk stuk zodanig verslijt dat ik het niet meer kan dragen en ik in mijn kast niet meteen een vervanger heb, mag ik dat kledingstuk ook vervangen. Ik heb bijvoorbeeld maar twee fijne broeken. Als er met een van de twee iets gebeurt, mag ik van mezelf een andere kopen. Liefst tweedehands, maar nieuw mag in dat geval ook.

Hoe zit het dan met de rest van de ‘spullen’, en met tweedehands? Voor alle andere fysieke objecten (boeken, decoratie, tweedehands kleding, magazines, etc.) heb ik mezelf een budget opgelegd van 50 euro per maand. Tweedehands mag dus, maar enkel offline. Het is niet de bedoeling dat ik voortdurend ga scrollen op sites als United Wardrobe of Vestiaire Collective. Hoe ik me aan dat bedrag ga houden? Voor boeken vaker gebruik maken van bibliotheken en enkel nog boeken kopen die ik echt graag wil hebben, vaker in de kringwinkel kijken vooraleer ik iets nieuws koop en over het algemeen beter nadenken bij elke aankoop.

Na een half jaar ga ik evalueren hoe het mij gedurende die zes maanden vergaan is. Het is niet de bedoeling dat ik dan beslis om wel weer nieuwe kledij te kopen, daar wil ik me graag voor een jaar aan houden. Ik wil op dat moment bewust even nagaan of mijn ideeën over geld en consumptie veranderd zijn, of er iets veranderd is in mijn brein en in mijn gedrag. Bovendien is mijn budget van 50 euro voor overige spullen nogal arbitrair bepaald. Als ik merk dat dat niet helemaal juist zit, kan ik dat op dat moment ook nog aanpassen.

In tegenstelling tot een No Spend Challenge (waarbij je gedurende een bepaalde periode zo weinig mogelijk uitgeeft aan dingen die niet noodzakelijk zijn – alles behalve voeding en transport dus) heeft mijn uitdaging niets te maken met geld uitgeven aan ervaringen. Ik ga dus wel nog gewoon op restaurant, naar de film of naar een theatervoorstelling. Mijn No Buy Challenge focust uitsluitend op spullen in het algemeen, en (nieuwe) kledij in het bijzonder.

Als je benieuwd bent hoe deze challenge me zal bevallen, volg me dan zeker op Instagram. Daar zal ik geregeld updates geven en hoogte- en laagtepunten delen. Ga je in 2019 misschien ook een No Buy of No Spend Challenge doen? Laat het me weten. Gedeelde smart is halve smart, heb ik eens horen zeggen.

Fotocredits: Karly Santiago via Unsplash.

Waarom ik de haakjes schrapte in het woord ‘vega(n)’

Toen ik een jaar of twee geleden informatie begon op te zoeken over veganisme, stuitte ik al snel op verschillende zogenaamde “vegan stories” – mensen die op een blog of in een YouTube video uitleggen waarom ze de stap naar het veganisme gezet hebben. Omdat ik die persoonlijke verhalen heel interessant en leerrijk vond, leek het me fijn om er zelf eentje te schrijven, nu ik, twee jaar later, ook veganist geworden ben. In dit artikel leg ik je uit waarom ik die beslissing genomen heb, hoe ik het heb aangepakt en geef ik enkele tips voor mensen die er misschien ook aan denken om veganist te worden of graag vaker plantaardig willen eten.

Van vleeseter naar vegetariër

Ik was ongeveer negentien toen ik vegetariër werd. Dat is intussen dus zo’n negen jaar geleden. In mijn tienerjaren at ik bij vrienden van mijn ouders wel eens Quorn, waardoor het bij ons thuis ook vaker op het menu kwam. Daarnaast aten we gewoon vlees. Ik denk dat die keuze voor Quorn dus gewoon wat variatie in onze eetroutine moest brengen en niet meteen wees op een bewuste of ethische keuze van mijn ouders. Het zorgde er echter wel voor dat ik toen al wist dat er een alternatief was voor vlees, en dat ik wist dat het perfect mogelijk was om vlees te vervangen zonder daarbij te moeten inboeten op gemak of smaak.

Ik heb altijd heel erg van dieren gehouden. Ik heb het altijd onrechtvaardig gevonden dat dieren moeten lijden of sterven voor onbenullige dingen als cosmeticatesten, wetenschappelijke proeven en ons smaak- en voedingspatroon. Zo dacht ik er als kind al over, maar ik was op die leeftijd nog niet in staat de lijn door te trekken naar mijn eigen gedrag en het voedsel dat er op mijn bord lag. In de middelbare school begon het me te dagen dat het best hypocriet is om tijdens klasdebatten te lopen verkondigen dat een dierenleven voor mij evenveel waard is als een mensenleven, maar ‘s avonds wel een dier op mijn bord te hebben liggen. Aangezien ik toen nog thuis woonde en het me moeilijk leek om vegetariër te worden in een omgeving van vleeseters, durfde ik niet meteen iets aan mijn situatie te veranderen. Ik sprak er in die tijd met een vriend over, die zei: “in mijn hoofd ben ik vegetariër, maar mijn smaakpapillen kunnen die logica nog niet volgen”. Ik besloot me daar voorlopig bij aan te sluiten.

Toen ik begon met mijn studie aan de universiteit, veranderde mijn situatie. Ik woonde enkel nog in het weekend thuis, kon door de week eten waar ik zelf zin in had en kende intussen ook veel meer vegetariërs. De stap naar het vegetarisme was dus zo klein geworden, dat ik voor mezelf geen enkele reden meer kon verzinnen waarom ik het zelf niet zou worden. We verkeren in het Westen immers in een situatie waarin we de luxe hebben om vlees te kunnen vervangen door producten die net zoveel voedingswaarde hebben – en meestal zelfs gezonder zijn. En dus besloot ik geen vlees meer te eten.

Om de aanpassing voor mijn ouders wat kleiner te maken, at ik thuis wel nog vis. In feite was ik dus pescotariër: iemand die geen vlees eet, maar wel nog vis. Na een paar jaar schrapte ik ook de vis. Als enige vegetariër in de familie zorgde mijn keuze soms wel voor spottende opmerkingen, maar die probeerde ik zoveel mogelijk te negeren. Mijn ouders hebben altijd moeite gedaan om vegetarische alternatieven te voorzien, dus daar had ik geluk mee.

Als je me in die beginjaren gevraagd had naar mijn mening over veganisme, zou ik vast iets gemompeld hebben over ‘extreem’ en ‘onrealistisch’. Dat kwam vooral omdat ik 1) niemand kende die veganist was, en 2) nog niemand had horen praten over de beweegredenen achter veganisme. Het leek mij evident dat het gewelddadig slachten van dieren en het leed dat daaraan vooraf gaat niet te rijmen valt met een diervriendelijk bestaan, maar wat er nu precies zo verkeerd is met het consumeren van melk, eieren en honing, daar had ik in de verste verte geen benul van. Als ik nu mensen ontmoet die mij als veganist extreem of mijn voedingsschema onrealistisch vinden, probeer ik daar aan terug te denken in plaats van me meteen aangevallen te voelen.

Van vegetariër naar veganist

Toen ik mijn huidige vriend leerde kennen (zo’n vijf en een half jaar geleden), begon mijn visie op veganisme langzaamaan te veranderen. Hij was zelf ook vegetariër en een van zijn beste vrienden was (en is) veganist. Ik kwam steeds meer in aanraking met sociale media, volgde verschillende blogs en YouTube kanalen en leerde op die manier steeds meer bij over de voedingsindustrie en de manier waarop dieren in onze samenleving als objecten behandeld worden. Na een tijdje begon ik die informatie ook bewust op te zoeken. Ik keek een aantal documentaires (Forks over Knives en Cowspiracy zijn enkele voorbeelden – Earthlings heb ik tot op de dag van vandaag nog niet durven bekijken) en overtuigende filmpjes.

Intussen begreep ik dus waarom iemand veganist zou worden. Als je van dieren houdt en het leven van een dier evenwaardig vindt aan dat van een mens, is het niet voldoende om vlees of vis van je bord te bannen. Door het eten van dierlijke producten steun je niet alleen een industrie die dieren tot objecten maakt, je veroorzaakt ook nog altijd ontzettend veel leed. Wist je bijvoorbeeld dat bij vrije uitloopkippen – net als bij scharrel- en kooikippen – de snavel op pijnlijke wijze gekapt wordt als de kip nog maar een paar dagen oud is? Of dat kleine haantjes massaal vergast of versnipperd worden, omdat ze in de eierproductie geen rol hebben? Wist je dat melkkoeien zo doorgefokt zijn dat ze meer melk geven dan goed voor ze is, en ze daardoor ernstige gezondheidsproblemen krijgen? Of dat melkkoeien voortdurend kunstmatig bezwangerd worden zodat ze zoveel mogelijk melk zouden produceren? En dat het kalfje bovendien vrijwel onmiddellijk van de moederkoe gescheiden wordt? Ik zou zo nog wel even door kunnen gaan, maar het is belangrijk om te beseffen dat er meer leed schuilgaat achter de productie en consumptie van dierlijke producten als eieren, melk, honing (maar ook leer, zijde, wol, etc.) dan je op het eerste zicht misschien denkt.

Bovendien – en dat is natuurlijk de hele paradox – hebben we die dierlijke producten niet nodig. Er zijn intussen zoveel plantaardige alternatieven dat je als veganist in de eerste plaats geen voedingsstoffen mist en in de tweede plaats net zo lekker kan eten als een vleeseter. Lekkerder zelfs, zou ik intussen durven beweren, omdat de afwezigheid van dierenleed een groter genot mogelijk maakt.

Met die ideeën in het achterhoofd probeerde ik een maand lang veganistisch te eten. Thuis lukte dat (meestal) zonder al te veel problemen. Ik merkte dat je iets meer opzoekingswerk moet doen (recepten, ingrediënten) vooraleer je naar de winkel gaat, maar vond verder niet veel obstakels op mijn weg. Moeilijker werd het als ik buitenshuis wilde eten. Omdat veel mensen nog niet mee zijn met veganisme, had ik het gevoel dat ik mijn keuze voortdurend moest verdedigen. Voor iemand die niet graag de aandacht op zichzelf vestigt, is dat soms nogal lastig. Soms durfde ik niet te zeggen dat ik geen stuk taart hoefde, omdat ik wist dat ik dan voor een hele groep zou moeten verklaren waarom niet. Ik miste het ook om op restaurant geen pizza met kaas meer te kunnen eten. Na die maand at ik dus gewoon weer vegetarisch, vooral uit gemakzucht. Omdat ik wel nog altijd overtuigd was van de ideeën achter het veganisme, kookte ik thuis vooral plantaardig. In feite was ik dus flexanist – thuis at ik plantaardig, buitenshuis vegetarisch.

Tot afgelopen zomer. Flexanist zijn is voor veel mensen misschien een oplossing (het geeft je flexibiliteit, maar je kan toch bijdragen aan een betere wereld), maar voor mij werd het op den duur vooral vermoeiend. Ik had het gevoel dat ik voortdurend de afweging moest maken tussen wel of niet dierlijke producten eten en voelde me daarom vaak (om in de sfeer te blijven) vlees noch vis. Het maken van die keuze tussen wel of niet dierlijke producten legde vaak zo’n druk op mijn maaltijd dat ik er niet meer van kon genieten. Bovendien wilde ik eigenlijk ook helemaal geen dierlijke producten meer eten, ik koos er soms alleen voor omdat het gemakkelijk of minder confronterend was voor mezelf en anderen. Maar goed voelde ik me er dus al een hele tijd niet meer bij. Bovendien was er nog een belangrijk argument bijgekomen om geen dierlijke producten meer te eten: de klimaatimpact. Hoewel dierenleed voor mij altijd op een zal staan, is de klimaatimpact van vlees en andere dierlijke producten voor mij een belangrijk argument om hier niet langer aan mee te doen. Als je daar graag meer over wil weten, kan je hier eens een kijkje nemen.

Eigenlijk wist ik dus wel dat ik de stap definitief wou zetten, het was alleen nog wachten op het goede moment. Dat moment diende zich aan toen Thomas, een van de beste vrienden van Brecht en veganist, afgelopen zomer een dagje naar Gent kwam. Toen we na een veganistische maaltijd nog wat napraatten en het onderwerp veganisme ter sprake kwam, bedacht ik me dat ik eigenlijk geen enkele reden had om zelf geen veganist te worden. En dus werd ik er een. Die beslissing was op dat moment misschien nogal impulsief, maar ik had er natuurlijk al een paar twijfeljaren opzitten.

This image has an empty alt attribute; its file name is 28C43593-1277-48CD-9340-0D60335209EB-819x1024.jpeg
Beste beslissing van 2018

Als ik nu terugkijk op 2018, is mijn stap naar veganisme de beste beslissing die ik afgelopen jaar genomen heb. Zonder twijfel. Sinds ik veganist geworden ben, voel ik me blijer en vrijer. Dat klinkt misschien nogal zweverig, maar ik heb niet alleen het gevoel dat er een enorme last van mijn schouders gevallen is, ik voel me ook meer ‘mezelf’. Ik kan weer genieten van mijn eten, wetende dat het leed dat eraan vooraf is gegaan minimaal is. Het heeft er bovendien voor gezorgd dat ik me meer met voeding ben gaan bezighouden, vaker nieuwe gerechten uitprobeer en in het algemeen liever in de keuken sta.

Waar ik aanvankelijk nog een beetje schrik had voor de reactie van anderen, merkte ik al snel dat die schrik nergens voor nodig was. 99% van de mensen in mijn omgeving reageerde positief. De mensen die er wat huiverachtig tegenover staan, weten vaak niet wat het inhoudt of waarom iemand veganist wordt. Uiteindelijk is dat ook niet zo erg. You can’t please them all.

Tips om zelf vaker plantaardig te eten

Als je nu zelf ook graag wat vaker plantaardig zou willen eten, maar je er nog niet echt in thuis voelt, raad ik je aan om te focussen op een bepaalde maaltijd. Maak bijvoorbeeld eerst je ontbijt plantaardig – zoek wat recepten op, probeer er een aantal uit. Als je daar een aantal lekkere opties voor gevonden hebt en je het gevoel hebt dat je dat plantaardige ontbijt wel kan volhouden, ga dan over naar de lunch. Op die manier hoef je niet meteen je hele voedingsschema aan te passen, maar kan je stapsgewijs evolueren naar een plantaardig of veganistisch dieet. Hoeveel tijd je precies nodig hebt om van een volledig plantaardig ontbijt naar een volledig plantaardige levensstijl over te gaan, doet er niet toe. Sommige mensen doen er misschien een maand over, andere vijf jaar. Het lijkt me belangrijk dat je kijkt naar wat voor jouw situatie haalbaar en aangenaam is.

Als je op restaurant gaat, kijk dan eens op de menukaart of er ook plantaardige gerechten worden aangeboden. Vaak heb je als niet-veganist geen oog voor de veganistische opties, terwijl die er eigenlijk wel zijn. Probeer dan eens vaker voor die opties te kiezen. Zo zal je merken dat plantaardig eten ook buiten de deur geen ramp hoeft te zijn.

Misschien zijn er in je omgeving mensen die vaak plantaardig eten of veganist zijn. Kijk hoe zij het aanpakken, stel vragen. Als er in je directe omgeving geen mensen zijn die plantaardig eten, ga dan op zoek naar leuke blogs of sociale media kanalen voor inspiratie. Mij heeft het voorbeeld van anderen enorm geholpen om de stap naar veganisme te zetten en ik vind het nog altijd heel motiverend om te zien welke lekkere maaltijden andere mensen eten, of welke keuzes zij maken.

Ik hoop dat ik je aan de hand van dit artikel wat meer inzicht heb kunnen geven in de redenen waarom ik veganist geworden ben. Als je nog vragen of opmerkingen hebt, mag je me die altijd stellen! En als je nog een goed voornemen zoekt voor 2019… laat je dan misschien door dit verhaal inspireren.

Een plek om te blijven boekenclub!

“When in doubt, go to the library”

Afgelopen jaar had ik me voorgenomen om meer non-fictie te lezen. Uiteindelijk las ik in 2018 35 boeken, waarvan er ongeveer vier non-fictie waren. Niet zo slecht misschien, maar ook niet zoals ik me had voorgenomen. Zeker sinds ik mijn blog heb, vind ik het belangrijk om me te blijven informeren over onderwerpen als duurzaamheid, klimaat en milieu. Ik merk namelijk dat ik – en met mij ongetwijfeld vele anderen – vanuit bepaalde veronderstellingen nadenk over wat nu ‘duurzaam’ en ‘milieubewust’ is, maar dat ik die veronderstellingen te weinig onderbouw met of aftoets aan nieuwe informatie, ontwikkelingen en beschouwingen. Wat ‘duurzaam’ is, wordt daardoor soms iets vanzelfsprekends. Alsof we dat allemaal zelf wel weten, gewoon, door even logisch na te denken. En waarschijnlijk klopt dat grotendeels ook wel, maar telkens ik een nieuw artikel of boek lees over het onderwerp, merk ik dat mijn veronderstellingen worden bijgeschaafd en mijn inzicht verdiept. Het leek me daarom belangrijk en interessant om voor mezelf een leeslijst op te stellen van boeken die me kunnen helpen om nieuwe inzichten te vergaren op het vlak van duurzaamheid, klimaat, milieu, en andere onderwerpen die daarmee samenhangen. Maar het leek me ook leuk om die lijst wat interactiever te maken en de boeken op mijn blog en op sociale media, en dus met jullie, te bespreken. Leesdoelen zijn niet alleen makkelijker vol te houden als je ze met andere mensen deelt, het is ook gewoon leuker. En dus besloot ik van mijn leeslijst een (online) boekenclub te maken: De Grote Een Plek Om Te Blijven Boekenclub.

Hoe werkt het?

Om het niet meteen heel veeleisend te maken – voor mezelf en voor jullie – heb ik besloten om per twee maanden een boek te lezen. Zes boeken per jaar dus, moet lukken. Als je met me mee wil doen en tijdens of na het lezen op sociale media over het boek wil ventileren, kan je de hashtag #eenplekomteblijvenboekenclub gebruiken. Kwestie van de community feeling wat te verhogen. Je mag me natuurlijk ook altijd een mailtje of een gele postkaart sturen als je graag van gedachten wisselt. Aan het einde van de twee maanden zal ik het boek zo uitgebreid mogelijk proberen te bespreken, in geschreven vorm of in audio. Daar denk ik nog even over na. Als je tips hebt om de boekenclub nog interactiever te maken, laat het me dan zeker weten. Je hoeft trouwens niet elk boek te lezen om mee te doen. Heel fijn als je dat wel zou willen (ik doe alvast een vreugdedansje), maar je mag ook gewoon een, twee of drie boeken kiezen om mee te lezen. Ik heb geprobeerd de leeslijst zo gevarieerd mogelijk te houden. Zowel wat de onderwerpen, als de zwaarte en de lijvigheid van de boeken betreft. Ik zal bij elk boek een link plaatsen, maar voel je vooral niet verplicht om de boeken ook online te kopen. De meeste van deze boeken zijn zowel in de bibliotheek als in je plaatselijke onafhankelijke boekenwinkel te krijgen.

De leeslijst

Januari en februari:

Verlangen naar minder: Een reis naar een bewust en duurzaam leven van Jelle Derckx

Dit boek kwam uit in 2018 en is geschreven door de persoon achter Growthinkers, een blog over persoonlijke groei, minimalisme en duurzaamheid. Volgens de reviews die ik al van dit boek gelezen heb, zijn dat ook meteen de drie grote onderwerpen in het boek. Ik moet eerlijk bekennen dat ik me zelf nooit echt verdiept heb in minimalisme en dat het idee me ook niet altijd even erg aanspreekt, maar ik heb de laatste tijd wel vaker nagedacht over de verhouding tussen consumeren en duurzaamheid. Bovendien is het begin van het jaar vaak een moment waarop mensen beginnen met opruimen en hun spullen herorganiseren of weggooien. Het leek me daarom gepast om dit boek meteen tijdens de eerste twee maanden van 2019 te lezen! Naar ik heb horen zeggen is het trouwens een boek dat makkelijk en vlot leest. Dat verlaagt de drempel misschien een beetje, als je niet zo’n grote lezer bent.

Maart en april:

No time: Verander nu voor het klimaat alles verandert van Naomi Klein

Dit boek over klimaatverandering is intussen al bijna vier jaar oud, maar ik ben er tot nu nog niet in geslaagd om mijn moed bij elkaar te rapen en het te lezen. Sinds ik De shockdoctrine las, ben ik fan van Naomi Klein, daar ligt het dus niet aan, maar omdat ik eerder al een ander werk van haar las, weet ik ook dat haar boeken vaak nogal lijvig zijn van omvang en volgepropt zitten met informatie. Toch kon ik geen groene leeslijst opstellen zonder dit boek erin op te nemen, dat stond vast, en daarmee wordt 2019 dus het jaar dat ik weer Naomi Klein ga lezen. En jullie hopelijk ook. In No Time koppelt Klein klimaatverandering aan kapitalisme en bepleit ze een verandering van sociale, economische en politieke ideologieën om de wereld te redden.

Mei en juni:

Turning the Tide on Plastic van Lucy Siegle

In mei wordt dit jaar (vermoedelijk) opnieuw Mei Plasticvrij georganiseerd, een actie waarbij deelnemers voor de hele maand mei zoveel mogelijk plastic proberen te vermijden in het dagelijkse leven. Het leek me daarom passend om tijdens die maand een boek over plasticvervuiling te lezen. Turning the Tide on Plastic belooft bovendien om handige tips en adviezen te geven over hoe we het tij weer kunnen keren, zowel op persoonlijk als op maatschappelijk niveau. De ondertitel van het boek luidt niet voor niets How Humanity (And You) Can Make Our Globe Clean Again. Sinds de voorbije Mei Plasticvrij is mijn eigen plasticverbruik drastisch gedaald, dus ik ben benieuwd of dit boek mij kan helpen om mijn afval- en plasticverbruik nog te verminderen.

Juli en augustus:

Oryx and Crake van Margaret Atwood

Hoewel deze lijst voorts uit non-fictie werken bestaat, vond ik het ook interessant om een zogenaamde ‘klimaatroman’ in het lijstje op te nemen. En omdat Oryx and Crake van de Canadese auteur Margaret Atwood steevast genoemd wordt als ‘de grote klimaatroman’, kon ik niet om dit boek heen. Deze roman, die trouwens het begin vormt van een trilogie, is een apocalyptisch liefdesverhaal over de enige mens die een wereldwijde epidemie overleeft. In flashbacks beleeft hij hoe dat drama zich voltrok. Als je in juli of augustus dus nog een roman zoekt om mee te nemen op vakantie, kan je deze misschien een keertje proberen. Hoewel ik zelf graag en veel fictie lees, ligt deze roman toch ook buiten mijn comfortzone – ik lees niet zoveel dystopische, apocalyptische verhalen over het einde van de wereld. Hier ben ik dus heel benieuwd naar!

Dit boek is overigens ook in het Nederlands beschikbaar, maar ik kies er meestal voor om fictie in de originele taal te lezen.

September en oktober:

Donuteconomie van Kate Raworth

Nog zo’n boek dat behoorlijk buiten mijn comfortzone ligt. Donuteconomie is, zoals de titel al zegt, een boek over een nieuwe, circulaire economie voor de 21e eeuw. Raworth toont in dit boek aan hoe het huidige economische model de natuur zo sterk aantast dat onze toekomst gevaar loopt en wil daar een ander economisch model tegenover stellen. Hoewel het dus een economisch boek is (waar ik allesbehalve in thuis ben), heb ik van veel mensen gehoord dat het heel leesbaar en begrijpelijk is uitgelegd. Ik ben benieuwd hoe dit boek me zal bevallen en of een blik op de economische kant van het verhaal andere perspectieven zal bieden.

November en december:

Rise & Resist: How to change the world van Clare Press

Het jaar afsluiten met een boek over activisme, dat leek me wel wat. In dit boek gaat Clare Press op zoek naar nieuwe, moderne vormen van activisme en laat ze allerlei mensen aan het woord die op hun eigen manier hun engagement en activisme uiten – van zero wasters tot zogenoemde ‘craftivists’. Het lijkt me leuk om het jaar te eindigen met een boek dat onderzoekt hoe verontwaardiging omgezet kan worden in iets positiefs, en hoe we allemaal, op verschillende manieren, kunnen bijdragen tot verandering en een duurzamere wereld.

Zo. Ik hoop dat er mensen zijn die hier net zo enthousiast van worden als ik! Laat het me vooral weten als je beslist om mee te lezen, zou ik heel fijn vinden. Ik kijk er namelijk nog het meest naar uit om over deze boeken te kunnen communiceren en discussiëren met mensen die ze ook gelezen hebben. Zonder deze boekenclub beperkt mijn dialoog over wat ik gelezen heb zich meestal tot de keukentafel, waar ik mijn vriend overlaad met alle informatie die ik wil delen en me niet kan inhouden om hele passages aan hem voor te lezen – hij doet heel goed alsof hij alles interessant vindt, maar soms wil hij ook gewoon van zijn maaltijd genieten. Dus, uit medeleven met Brecht: lees mee! Als je dat doet, vergeet vooral de hashtag niet te gebruiken (#eenplekomteblijvenboekenclub). Ik wens je alvast veel leesplezier!

De grote shampoo bar test

Als je wilt minderen met afval, is de badkamer een goede plek om te beginnen. Je kan je plastic tandenborstel vervangen door eentje van bamboe, vaste zeep gebruiken om je te wassen en ook je shampoo in plastic flessen kan je inruilen voor een shampoo in vaste vorm. Toen ik begon met mijn zero waste journey, was shampoo dan ook een van de eerste dingen waar ik mijn aandacht op richtte. Sindsdien heb ik al een aantal shampoo bars, de naam voor shampoo in vaste vorm, uitgeprobeerd en het leek me nuttig om de resultaten daarvan met jullie te delen. Alle shampoos die in dit artikel aan bod komen, zijn uiteraard dierproefvrij en geschikt voor veganisten.

1. Shampoo bars van Lush

Mijn zoektocht naar een zero waste shampoo begon bij Lush. Ik had op internet wat research gedaan en las op verschillende blogs dat de shampoo bars van Lush goede ‘instapmodellen’ zijn: in tegenstelling tot de shampoo bars van andere merken, zouden deze shampoos min of meer dezelfde werking hebben als een gewone shampoo. Dat klopt inderdaad: omdat er in de shampoos van Lush SLS zit, geven de shampoo bars veel schuim en kan je de shampoo daardoor makkelijk over je haar verdelen. Sodium lauryl sulfate is een chemische stof die vaak gebruikt wordt in shampoo, zeep, tandpasta, etc. Behalve het schuimende effect, zorgt SLS er ook voor dat je haar droger wordt. Omdat die uitdrogende werking problemen kan veroorzaken voor mensen met droog of bewerkt haar of voor mensen die last hebben van huidaandoeningen, is SLS geen onbesproken ingrediënt. Ikzelf gebruik het ook liever niet. SLS zorgt er dus voor dat de shampoo bars van Lush makkelijk te gebruiken zijn, maar heeft zeker ook nadelen.

Ik koos in de Lush winkel voor de New shampoo bar, vooral op basis van de geur en de antibacteriële en reinigende werking. Ik vind deze shampoo heel aangenaam in gebruik. Met deze shampoo is de overstap van een gewone shampoo naar een shampoo bar echt niet groot. Ik heb fijn haar dat snel vet wordt, en deze shampoo werkt daarvoor net zo goed als mijn ‘gewone’ flessenshampoo. Het enige dat ik opmerkte, is dat mijn haar na enkele wasbeurten inderdaad veel droger werd.

Mijn vriend koos in de winkel voor de Montalbano shampoo bar, een citrusgeurige zeep die vooral bedoeld is voor vet haar. Hij vindt deze heel fijn ruiken, makkelijk in gebruik en vindt het fijn dat de zeep zo goed schuimt, omdat hij daardoor meer het gevoel heeft dat zijn haar goed gewassen is. Zoals je op de foto hierboven ziet, staat deze shampoo bar er niet bij. Mijn vriend heeft de bar namelijk al helemaal opgebruikt, zo goed beviel het hem. Ik heb deze shampoo ook een keer getest, maar was er niet zo weg van. Nog een goede tip als je de shampoo bars van Lush wil proberen: bewaar ze niet in het tinnetje dat je in de winkel kan kopen – als ze nog nat zijn als je ze in het tinnetje doet, is het een heuse opdracht om ze er nadien weer uit te krijgen.

Voordelen van deze shampoo bars: makkelijk verkrijgbaar, Lush heeft shampoo bars voor elk haartype, goede instapmodellen die lekker schuimen, fijne geur.

Nadelen van deze shampoo: aanwezigheid van SLS, uitdrogend effect, bovendien is het standpunt van Lush ten opzichte van palmolie nogal dubieus (ze beweren moeite te doen om het gebruik van palmolie te bannen, maar dat zou volgens sommige bronnen vooral een vorm van greenwashing zijn).

2. Lamazuna

Van de plasticvrije webshop Oceonics kreeg ik de verzorgende shampoo bar voor vet haar van Lamazuna opgestuurd, een merk dat ik graag wilde proberen. In tegenstelling tot de shampoo bars van Lush bevatten de shampoo bars van Lamazuna geen SLS en zijn ze gemaakt van natuurlijke en biologische ingrediënten. Als je de ingrediëntenlijsten van beide merken naast elkaar ligt, zie je ook meteen dat die van de Lamazuna zeepjes veel korter zijn. Dat is voor mij alvast een pluspunt.

Toen ik de shampoo voor het eerst wilde gebruiken, moest ik eerst wat wennen aan de geur. Als je de shampoo uit de verpakking haalt (kartonnen doosje met milieuvriendelijke inkt), ruik je vooral een mix van citroen en kokosnoot. Ik hou zelf helemaal niet van kokos, maar merkte al snel dat die geur minder overheersend wordt als je de shampoo ook effectief in je haren wrijft. Bij het tweede gebruik van de shampoo kon ik de kokosgeur amper nog opmerken.

Omdat deze shampoo geen SLS bevat, schuimt ‘ie ook minder. Het is dus even wennen om deze shampoo te gebruiken. Het duurt wat langer vooraleer je je haar helemaal hebt ingewreven, maar ook dat word je gewoon. Als het met een Lush shampoo bar twee minuten duurt om je haar in te zepen, duur het met deze van Lamazuna vier minuten. Niet onoverkoombaar dus. Mijn haar werd net zo ‘snel’ vettig als met mijn gewone shampoo, dus ook op dat vlak scoort deze shampoo bar goed. Het merk beweert trouwens dat je je haar op den duur minder vaak moet wassen als je hun shampoo bars voor een lange tijd gebruikt. In de twee weken dat ik deze shampoo bar getest heb, merkte ik daar nog niet veel van, maar misschien komt dat nog. Toch had ik ook bij deze shampoo het gevoel dat mijn haar meteen na het wassen veel droger aanvoelde.

Voordelen van deze shampoo bar: natuurlijke, pure ingrediënten die goed zijn voor je haar, relatief makkelijk verkrijgbaar bij webshops en verpakkingsvrije winkels, eerlijk merk.

Nadelen van deze shampoo bar: het is even wennen dat deze shampoo niet zo schuimt (mijn vriend, die deze shampoo ook testte, verkiest daarom de shampoo bars van Lush).

3. Helemaal Shea

Via Kudzu kocht ik de brandnetel en rozemarijn shampoo bar van Helemaal Shea, een shampoo die vooral bedoeld is voor normaal tot vet haar. Wat mij het eerst opviel toen ik deze shampoo uit de doos haalde, was de geur. Zo lekker! Hoewel ik ook fan ben van de Lush geuren en uiteindelijk ook kon genieten van de geur van de Lamazuna shampoo bar, is deze shampoo qua geur toch mijn absolute nummer een!

Deze solide shampoo is handgemaakt en bevat net zoals de shampoo bars van Lamazuna enkel natuurlijke ingrediënten. Als je de shampoo in je handen hebt, merk en ruik je dat ook echt. Helemaal Shea is bovendien een kleinschalig zeepbedrijfje uit Nederland dat met kleine oplages werkt. Dat zorgt ervoor dat de shampoo bars geregeld uitverkocht zijn, maar is ook goed om grote overschotten te vermijden.

Hoewel deze shampoo geen SLS bevat, is het toch redelijk makkelijk om je haar er goed mee in te zepen. Helaas was mijn haar na het testen van die verschillende shampoo bars zo droog geworden, dat ik na de wasbeurt met deze Helemaal Shea een heel stro-achtig gevoel kreeg. Geen idee of dat aan de shampoo bar zelf ligt, de combinatie van verschillende shampoo bars, of dat mijn haar gewoon even moest wennen aan een natuurlijke shampoo. Als iemand daar een antwoord op weet, laat het mij dan vooral weten.

Voordelen van deze shampoo bar: heerlijke geur, makkelijk in gebruik, fijn merk.

Nadelen van deze shampoo bar: minder makkelijk verkrijgbaar, droogt mijn haar enorm uit (?).

Conclusie

Als ik de verschillende shampoo bars met elkaar vergelijk, denk ik dat de shampoo bar van Lamazuna voor mij op een staat. Op twee staan dan de shampoo bars van Lush en op drie de shampoo bar van Helemaal Shea. Het resultaat van die vergelijking heeft, zoals ik hierboven al schreef, mogelijk te maken met de volgorde waarin ik de shampoos getest heb. Behalve dat mijn haar uiteindelijk heel droog werd, heb ik met geen enkele van de shampoo bars uit dit artikel negatieve ervaringen gehad. Op Facebookgroepen lees ik wel eens dat mensen weken moeten rondlopen met vet haar vooraleer hun hoofdhuid gewend raakt aan natuurlijke en solide shampoos. Dat was bij mij absoluut niet het geval. Als je twijfelt om eens een vaste shampoo te gebruiken, probeer het dan zeker eens uit, maar laat je niet ontmoedigen als het resultaat de eerste keer wat tegenvalt. Vaak is het een kwestie van net die shampoo bar te vinden die geschikt is voor jouw haar- en huidtype. Ik vond alle shampoo bars uit dit artikel uiteindelijk best te pruimen en blijf ze voorlopig ook verder uittesten. Ik hoop alleen snel iets te vinden waardoor mijn haar er wat minder uitziet als stro. Suggesties?

#eenplekomtelezen – de beste boeken van 2018

Toen ik een paar dagen geleden enthousiast mijn boekenkast inspecteerde om de boeken te kiezen die ik in 2018 graag nog wil lezen, bedacht ik me dat ik al een tijdje geen #eenplekomtelezen meer had gedaan op mijn blog. Hoewel we nog niet aan het einde van het jaar zijn en de kans dus bestaat dat ik de komende weken nieuwe favorieten zal ontdekken, leek het me leuk om nu alvast een lijstje op te stellen van mijn favoriete boeken van 2018. Of misschien beter: de beste boeken die ik in 2018 gelezen heb. Als je graag een boek cadeau doet met kerst (ik steek mijn hand op), kan je uit dit lijstje misschien wat inspiratie halen. Of last minute nog iets aan je eigen kerstlijstje toevoegen, wie weet.

De net niet favorieten die ik toch graag wil vermelden

Hoewel ik me had voorgenomen om alleen maar boeken in deze lijst op te nemen die ik vijf sterren gegeven heb (ik hou bij wat ik lees op Goodreads en ‘beoordeel’ elk boek met een aantal sterren), zijn er twee viersterrenboeken die voor mij niet in deze lijst mogen ontbreken. The Essex Serpent van Sarah Perry, het meest recente boek dat ik las, is er zo een. Ik vond de plot naar het einde toe wat rommelig en gehaast (het einde voelde niet als een einde, zeg maar) en gaf het boek daarom geen vijf sterren, maar het is wel een verhaal dat me lang zal bijblijven. The Essex Serpent is een historische roman die zich afspeelt in het Victoriaanse Londen en een afgelegen dorp in Essex, ergens rond 1890. Hoewel er in deze roman veel personages aan bod komen (allemaal subliem uitgewerkt trouwens), focust het verhaal vooral op Cora Seaborne, een Londense weduwe, en William Ransome, een dorpsdominee uit Essex. Gedreven door haar fascinatie voor archeologie, monsters en fossielen, besluit Cora na de dood van haar gewelddadige man haar luxeleven in Londen op te geven voor een leven in de modder van Essex. De geruchten over de zogenaamde ‘Essex serpent’, een monster dat mensen en dieren de zee in sleurt en de volgende dag levenloos doet aanspoelen, zorgen ervoor dat ze zich meteen geïnspireerd voelt door haar nieuwe omgeving. Haar gids is William Ransome, die als dominee worstelt met de confrontatie tussen religie en wetenschap. Tussen Cora en William groeit een vriendschap waar je maar zelden over leest in romans die de relatie tussen een man en een vrouw centraal stellen. De schrijfstijl van Perry vond ik adembenemend, haar sfeerschepping is magisch (zoveel beter dan andere historische romans die ik gelezen heb) en de personages heb ik een voor een in mijn hart gesloten. The Essex Serpent is niet zo’n historische roman die je even leest bij het haardvuur en een kopje thee omdat je zin hebt in iets ‘gezelligs’ (waar overigens helemaal niets mis mee is), het is een verhaal met een ruggengraat. Behalve de wonderlijke kijk op intermenselijke relaties, is het ook een roman over klassenstrijd, over bepaalde rollen of functies die individuen in de samenleving (moeten) vervullen en over de positie van de vrouw. Het brak mijn hart dat ik dit boek geen vijf sterren kon geven (ja, zo emotioneel word ik van literatuur), maar ik zou iedereen aanraden om het te lezen. Liefst in het Engels, omdat ik ervan overtuigd ben dat de taal en de sfeer in de originele taal het best tot zijn recht komen, maar het is ook vertaald naar het Nederlands.

Ook Tilly and the Bookwanderers (het eerste deel van de middle grade trilogie Pages & Co.) is zo’n boek dat ik geen vijf sterren gegeven heb, maar dat toch een van de hoogtepunten van mijn leesjaar was. Tilly and the Bookwanderers is een gezellig kinder- en jeugdverhaal over een meisje dat opgroeit in de boekenwinkel van haar grootouders. Op een dag ontdekt ze dat ze kan ‘reizen in boeken’ en komt op die manier op het spoor van haar verdwenen moeder. Ik word nog altijd helemaal warm vanbinnen als ik eraan terugdenk. Voor het grootste deel speelt het boek zich af tegen een achtergrond van boeken en taartjes. Ik bedoel, wat wil je nog meer? Oké, het verhaal was niet op alle vlakken perfect, maar het was het meest magische boek dat ik dit jaar las en verdient daarom zonder twijfel een plekje in mijn lijst.

De echte sterren

Het eerste vijfsterrenboek dat ik dit jaar las was Wuthering Heights van Emily Brontë, een roman uit 1847. Ik heb er de laatste jaren onbewust een gewoonte van gemaakt om elk jaar een Brontë te lezen, dus dit jaar werd dat Wuthering Heights. Twee jaar geleden begon ik met Jane Eyre, omdat ik van veel mensen had gehoord dat dat zogenaamd het ‘makkelijkste Brontë boek was om mee te beginnen’. Ik vond Jane Eyre in de eerste plaats een frustrerend verhaal en ergerde me voortdurend aan het hoofdpersonage. Ik was blij dat ik het boek gelezen had, maar het was voor mij zeker geen grote liefde. Wuthering Heights was dat dus wel. Ik denk dat de donkere sfeer van het boek en de interessante vertelsituatie daar een grote rol in spelen. Wuthering Heights wordt vaak voorgesteld als een liefdesverhaal tussen Catherine Earnshaw en Heathcliffe, een vondeling die geadopteerd werd door Catherines vader, maar voor mij is het veel meer een verhaal over menselijke trots en schaamte, wraak en het onvermogen tot echte communicatie (typisch voor een Victoriaanse roman). Bonuspunten trouwens voor de Penguin Classics Deluxe Edition. (Als je je wil vergapen aan mooie uitgaves, loont het zeker de moeite om even naar de andere boeken in deze reeks te kijken. Het Paard van Troje in Gent heeft een aantal van deze uitgaves in de winkel.)

Van de ene Brontë naar de andere. In 2017 las ik een van de twee gepubliceerde werken van Anne, ‘de derde Brontë’, zoals ze vaak wat neerbuigend wordt genoemd. Omdat ik graag wat meer over haar wilde weten en lovende kritieken had gelezen over Take Courage: Anne Brontë and the Art of Life van Samantha Ellis, besloot ik het boek te kopen toen ik het in een boekenwinkel zag liggen. Deze biografie is allesbehalve droog en saai (zoals biografieën wel eens kunnen zijn), maar net heel toegankelijk en vlot. Hoewel vooral het leven van Anne Brontë centraal staat, doet het boek je ook stilstaan bij wat ‘literaire roem’ of ‘bekendheid’ eigenlijk betekent en waar het al dan niet op gebaseerd is. Ik vond Ellis’ biografie een mooi geschreven tekst over een moedige feministe die door de geschiedenis (en haar zussen) vaak in de vergeethoek wordt geduwd. De inkijk in het leven en de positie van Victoriaanse vrouwen is fascinerend. Ik zou dit boek aan iedereen aanraden, zelfs als je niet echt geïnteresseerd bent in de Brontë zussen, maar graag meer wil weten over vrouwelijke auteurs uit de Victoriaanse tijd en het vroege feminisme. Het enige minpunt van dit boek is dat ik nu wat minder sympathie heb voor Charlotte, die na de dood van Anne zou hebben bijgedragen aan de negatieve kijk op haar werken en het uitblijven van herdrukken.

Everything I Never Told You van Celeste Ng nam ik mee uit de bib en ontbreekt daarom op de foto. De tweede roman van Celeste Ng, Little Fires Everywhere, was rond dat moment uitgekomen en een grote hype geworden. Everything I Never Told You is een literaire thriller (soort van) over een Chinees-Amerikaanse familie uit een kleine Amerikaanse stad. Het verhaal, dat zich afspeelt in de jaren ’70, begint op het moment dat Lydia, het favoriete kind uit het gezin, verdwijnt. “Lydia is dead, but they don’t know this yet”, zo begint de roman. Ik hou niet zo van thrillers, snelle verhalen en korte zinnen, maar dit boek heeft mij toch weggeblazen. Het is een heel toegankelijke, spannende roman over familiebanden en -verhoudingen, die op een treffende manier aantoont hoe ouders vaak hun eigen mislukte dromen projecteren op hun kinderen. Als je op zoek bent naar een boek dat makkelijk leest, maar inhoudelijk ook interessante thema’s als racisme en migratie aankaart, zou ik dit boek zeker eens ter hand nemen.

Op mijn #bookstagram account schreef ik na het lezen van Red Clocks van Leni Zumas dat het veel zegt over een boek als je het een aantal weken geleden gelezen hebt, maar er nog steeds elke dag aan denkt. Intussen is het bijna zes maanden geleden dat ik dit boek las en nog steeds denk ik er vaak aan terug. Red Clocks is een atypische dystopische roman over verschillende vrouwen in verschillende fases van hun leven. Het boek speelt zich af in een toekomstig (?) Amerika waarin abortus illegaal is, enkel hetero koppels een kind kunnen adopteren en in-vitrofertilisatie verboden wordt. In de loop van de roman merk je hoe het leven van elk van die vijf vrouwen door de nieuwe wetgeving beïnvloed wordt. Wat ik zo treffend vond aan deze roman, is dat elk hoofdstuk telkens over een andere vrouw aan het woord laat en dat de titels van die hoofdstukken verwijzen naar hun functie in de samenleving in plaats van naar hun naam. Red Clocks gaat dus eigenlijk niet over die vijf vrouwen, maar trekt de problematiek van het boek open naar alle vrouwen. De vrouwen uit het boek zijn bewust gecreëerde symbolen voor een toekomst die we hopelijk kunnen vermijden. Ik had in het begin wat moeite met de stijl van de roman, maar na een pagina of 50 leerde ik die steeds meer appreciëren.

Zet je hoedje op, sla op de trommel. Mijn absoluut favoriete boek van 2018 is When I Hit You: Or, A Portrait of the Artist as a Young Wife van Meena Kandasamy. Toen ik het pas gelezen had, kon ik moeilijk onder woorden brengen hoe ik me precies voelde of waar het boek eigenlijk over gaat – en dat is nog steeds zo. When I Hit You is in de eerste plaats een boek over huiselijk geweld. De verteller (wiens naam nooit genoemd wordt) wordt verliefd op een universiteitsprofessor en trouwt met hem. Als ze eenmaal getrouwd zijn, begint hij steeds meer haar vrijheid in te perken, totdat ze alleen nog maar thuis mag blijven, met niemand contact mag hebben en ook geen verhalen meer mag schrijven. Hij mishandelt en verkracht haar. Dit boek maakt duidelijk dat het niet enkel arme vrouwen zonder opleiding zijn die het slachtoffer worden van gewelddadig huwelijk, maar dat het werkelijk iedereen kan overkomen. Het geeft je een pijnlijk antwoord op de veelgestelde vraag “waarom loop je dan niet gewoon weg?”, door de gewelddadige machtsstructuren van zo’n relatie bloot te leggen. When I Hit You combineert theoretische en abstracte concepten van macht en geweld met een sterkte identificatie met het hoofdpersonage, waardoor je als lezer aan het einde van het boek echt even zonder adem zit. Als ik een boek uit deze lijst telkens opnieuw zou mogen lezen, dan zou het dit boek zijn. Niet omdat ik het zo’n fijn boek vind, maar omdat het zo belangrijk is.

Wat zijn jouw favoriete boeken van 2018? Ik ben altijd op zoek naar nieuwe boekentips, dus laat me zeker weten of jij een boek gelezen hebt dat je iedereen (of mij) zou aanraden. Als je trouwens benieuwd bent naar wat ik zoal lees, kan je me altijd volgen op Een plek om te lezen, mijn Instagram-account voor boeken. Veel leesplezier!