een plek om te blijven

over dingen die duren

De grote shampoo bar test

Als je wilt minderen met afval, is de badkamer een goede plek om te beginnen. Je kan je plastic tandenborstel vervangen door eentje van bamboe, vaste zeep gebruiken om je te wassen en ook je shampoo in plastic flessen kan je inruilen voor een shampoo in vaste vorm. Toen ik begon met mijn zero waste journey, was shampoo dan ook een van de eerste dingen waar ik mijn aandacht op richtte. Sindsdien heb ik al een aantal shampoo bars, de naam voor shampoo in vaste vorm, uitgeprobeerd en het leek me nuttig om de resultaten daarvan met jullie te delen. Alle shampoos die in dit artikel aan bod komen, zijn uiteraard dierproefvrij en geschikt voor veganisten.

1. Shampoo bars van Lush

Mijn zoektocht naar een zero waste shampoo begon bij Lush. Ik had op internet wat research gedaan en las op verschillende blogs dat de shampoo bars van Lush goede ‘instapmodellen’ zijn: in tegenstelling tot de shampoo bars van andere merken, zouden deze shampoos min of meer dezelfde werking hebben als een gewone shampoo. Dat klopt inderdaad: omdat er in de shampoos van Lush SLS zit, geven de shampoo bars veel schuim en kan je de shampoo daardoor makkelijk over je haar verdelen. Sodium lauryl sulfate is een chemische stof die vaak gebruikt wordt in shampoo, zeep, tandpasta, etc. Behalve het schuimende effect, zorgt SLS er ook voor dat je haar droger wordt. Omdat die uitdrogende werking problemen kan veroorzaken voor mensen met droog of bewerkt haar of voor mensen die last hebben van huidaandoeningen, is SLS geen onbesproken ingrediënt. Ikzelf gebruik het ook liever niet. SLS zorgt er dus voor dat de shampoo bars van Lush makkelijk te gebruiken zijn, maar heeft zeker ook nadelen.

Ik koos in de Lush winkel voor de New shampoo bar, vooral op basis van de geur en de antibacteriële en reinigende werking. Ik vind deze shampoo heel aangenaam in gebruik. Met deze shampoo is de overstap van een gewone shampoo naar een shampoo bar echt niet groot. Ik heb fijn haar dat snel vet wordt, en deze shampoo werkt daarvoor net zo goed als mijn ‘gewone’ flessenshampoo. Het enige dat ik opmerkte, is dat mijn haar na enkele wasbeurten inderdaad veel droger werd.

Mijn vriend koos in de winkel voor de Montalbano shampoo bar, een citrusgeurige zeep die vooral bedoeld is voor vet haar. Hij vindt deze heel fijn ruiken, makkelijk in gebruik en vindt het fijn dat de zeep zo goed schuimt, omdat hij daardoor meer het gevoel heeft dat zijn haar goed gewassen is. Zoals je op de foto hierboven ziet, staat deze shampoo bar er niet bij. Mijn vriend heeft de bar namelijk al helemaal opgebruikt, zo goed beviel het hem. Ik heb deze shampoo ook een keer getest, maar was er niet zo weg van. Nog een goede tip als je de shampoo bars van Lush wil proberen: bewaar ze niet in het tinnetje dat je in de winkel kan kopen – als ze nog nat zijn als je ze in het tinnetje doet, is het een heuse opdracht om ze er nadien weer uit te krijgen.

Voordelen van deze shampoo bars: makkelijk verkrijgbaar, Lush heeft shampoo bars voor elk haartype, goede instapmodellen die lekker schuimen, fijne geur.

Nadelen van deze shampoo: aanwezigheid van SLS, uitdrogend effect, bovendien is het standpunt van Lush ten opzichte van palmolie nogal dubieus (ze beweren moeite te doen om het gebruik van palmolie te bannen, maar dat zou volgens sommige bronnen vooral een vorm van greenwashing zijn).

2. Lamazuna

Van de plasticvrije webshop Oceonics kreeg ik de verzorgende shampoo bar voor vet haar van Lamazuna opgestuurd, een merk dat ik graag wilde proberen. In tegenstelling tot de shampoo bars van Lush bevatten de shampoo bars van Lamazuna geen SLS en zijn ze gemaakt van natuurlijke en biologische ingrediënten. Als je de ingrediëntenlijsten van beide merken naast elkaar ligt, zie je ook meteen dat die van de Lamazuna zeepjes veel korter zijn. Dat is voor mij alvast een pluspunt.

Toen ik de shampoo voor het eerst wilde gebruiken, moest ik eerst wat wennen aan de geur. Als je de shampoo uit de verpakking haalt (kartonnen doosje met milieuvriendelijke inkt), ruik je vooral een mix van citroen en kokosnoot. Ik hou zelf helemaal niet van kokos, maar merkte al snel dat die geur minder overheersend wordt als je de shampoo ook effectief in je haren wrijft. Bij het tweede gebruik van de shampoo kon ik de kokosgeur amper nog opmerken.

Omdat deze shampoo geen SLS bevat, schuimt ‘ie ook minder. Het is dus even wennen om deze shampoo te gebruiken. Het duurt wat langer vooraleer je je haar helemaal hebt ingewreven, maar ook dat word je gewoon. Als het met een Lush shampoo bar twee minuten duurt om je haar in te zepen, duur het met deze van Lamazuna vier minuten. Niet onoverkoombaar dus. Mijn haar werd net zo ‘snel’ vettig als met mijn gewone shampoo, dus ook op dat vlak scoort deze shampoo bar goed. Het merk beweert trouwens dat je je haar op den duur minder vaak moet wassen als je hun shampoo bars voor een lange tijd gebruikt. In de twee weken dat ik deze shampoo bar getest heb, merkte ik daar nog niet veel van, maar misschien komt dat nog. Toch had ik ook bij deze shampoo het gevoel dat mijn haar meteen na het wassen veel droger aanvoelde.

Voordelen van deze shampoo bar: natuurlijke, pure ingrediënten die goed zijn voor je haar, relatief makkelijk verkrijgbaar bij webshops en verpakkingsvrije winkels, eerlijk merk.

Nadelen van deze shampoo bar: het is even wennen dat deze shampoo niet zo schuimt (mijn vriend, die deze shampoo ook testte, verkiest daarom de shampoo bars van Lush).

3. Helemaal Shea

Via Kudzu kocht ik de brandnetel en rozemarijn shampoo bar van Helemaal Shea, een shampoo die vooral bedoeld is voor normaal tot vet haar. Wat mij het eerst opviel toen ik deze shampoo uit de doos haalde, was de geur. Zo lekker! Hoewel ik ook fan ben van de Lush geuren en uiteindelijk ook kon genieten van de geur van de Lamazuna shampoo bar, is deze shampoo qua geur toch mijn absolute nummer een!

Deze solide shampoo is handgemaakt en bevat net zoals de shampoo bars van Lamazuna enkel natuurlijke ingrediënten. Als je de shampoo in je handen hebt, merk en ruik je dat ook echt. Helemaal Shea is bovendien een kleinschalig zeepbedrijfje uit Nederland dat met kleine oplages werkt. Dat zorgt ervoor dat de shampoo bars geregeld uitverkocht zijn, maar is ook goed om grote overschotten te vermijden.

Hoewel deze shampoo geen SLS bevat, is het toch redelijk makkelijk om je haar er goed mee in te zepen. Helaas was mijn haar na het testen van die verschillende shampoo bars zo droog geworden, dat ik na de wasbeurt met deze Helemaal Shea een heel stro-achtig gevoel kreeg. Geen idee of dat aan de shampoo bar zelf ligt, de combinatie van verschillende shampoo bars, of dat mijn haar gewoon even moest wennen aan een natuurlijke shampoo. Als iemand daar een antwoord op weet, laat het mij dan vooral weten.

Voordelen van deze shampoo bar: heerlijke geur, makkelijk in gebruik, fijn merk.

Nadelen van deze shampoo bar: minder makkelijk verkrijgbaar, droogt mijn haar enorm uit (?).

Conclusie

Als ik de verschillende shampoo bars met elkaar vergelijk, denk ik dat de shampoo bar van Lamazuna voor mij op een staat. Op twee staan dan de shampoo bars van Lush en op drie de shampoo bar van Helemaal Shea. Het resultaat van die vergelijking heeft, zoals ik hierboven al schreef, mogelijk te maken met de volgorde waarin ik de shampoos getest heb. Behalve dat mijn haar uiteindelijk heel droog werd, heb ik met geen enkele van de shampoo bars uit dit artikel negatieve ervaringen gehad. Op Facebookgroepen lees ik wel eens dat mensen weken moeten rondlopen met vet haar vooraleer hun hoofdhuid gewend raakt aan natuurlijke en solide shampoos. Dat was bij mij absoluut niet het geval. Als je twijfelt om eens een vaste shampoo te gebruiken, probeer het dan zeker eens uit, maar laat je niet ontmoedigen als het resultaat de eerste keer wat tegenvalt. Vaak is het een kwestie van net die shampoo bar te vinden die geschikt is voor jouw haar- en huidtype. Ik vond alle shampoo bars uit dit artikel uiteindelijk best te pruimen en blijf ze voorlopig ook verder uittesten. Ik hoop alleen snel iets te vinden waardoor mijn haar er wat minder uitziet als stro. Suggesties?

#eenplekomtelezen – de beste boeken van 2018

Toen ik een paar dagen geleden enthousiast mijn boekenkast inspecteerde om de boeken te kiezen die ik in 2018 graag nog wil lezen, bedacht ik me dat ik al een tijdje geen #eenplekomtelezen meer had gedaan op mijn blog. Hoewel we nog niet aan het einde van het jaar zijn en de kans dus bestaat dat ik de komende weken nieuwe favorieten zal ontdekken, leek het me leuk om nu alvast een lijstje op te stellen van mijn favoriete boeken van 2018. Of misschien beter: de beste boeken die ik in 2018 gelezen heb. Als je graag een boek cadeau doet met kerst (ik steek mijn hand op), kan je uit dit lijstje misschien wat inspiratie halen. Of last minute nog iets aan je eigen kerstlijstje toevoegen, wie weet.

De net niet favorieten die ik toch graag wil vermelden

Hoewel ik me had voorgenomen om alleen maar boeken in deze lijst op te nemen die ik vijf sterren gegeven heb (ik hou bij wat ik lees op Goodreads en ‘beoordeel’ elk boek met een aantal sterren), zijn er twee viersterrenboeken die voor mij niet in deze lijst mogen ontbreken. The Essex Serpent van Sarah Perry, het meest recente boek dat ik las, is er zo een. Ik vond de plot naar het einde toe wat rommelig en gehaast (het einde voelde niet als een einde, zeg maar) en gaf het boek daarom geen vijf sterren, maar het is wel een verhaal dat me lang zal bijblijven. The Essex Serpent is een historische roman die zich afspeelt in het Victoriaanse Londen en een afgelegen dorp in Essex, ergens rond 1890. Hoewel er in deze roman veel personages aan bod komen (allemaal subliem uitgewerkt trouwens), focust het verhaal vooral op Cora Seaborne, een Londense weduwe, en William Ransome, een dorpsdominee uit Essex. Gedreven door haar fascinatie voor archeologie, monsters en fossielen, besluit Cora na de dood van haar gewelddadige man haar luxeleven in Londen op te geven voor een leven in de modder van Essex. De geruchten over de zogenaamde ‘Essex serpent’, een monster dat mensen en dieren de zee in sleurt en de volgende dag levenloos doet aanspoelen, zorgen ervoor dat ze zich meteen geïnspireerd voelt door haar nieuwe omgeving. Haar gids is William Ransome, die als dominee worstelt met de confrontatie tussen religie en wetenschap. Tussen Cora en William groeit een vriendschap waar je maar zelden over leest in romans die de relatie tussen een man en een vrouw centraal stellen. De schrijfstijl van Perry vond ik adembenemend, haar sfeerschepping is magisch (zoveel beter dan andere historische romans die ik gelezen heb) en de personages heb ik een voor een in mijn hart gesloten. The Essex Serpent is niet zo’n historische roman die je even leest bij het haardvuur en een kopje thee omdat je zin hebt in iets ‘gezelligs’ (waar overigens helemaal niets mis mee is), het is een verhaal met een ruggengraat. Behalve de wonderlijke kijk op intermenselijke relaties, is het ook een roman over klassenstrijd, over bepaalde rollen of functies die individuen in de samenleving (moeten) vervullen en over de positie van de vrouw. Het brak mijn hart dat ik dit boek geen vijf sterren kon geven (ja, zo emotioneel word ik van literatuur), maar ik zou iedereen aanraden om het te lezen. Liefst in het Engels, omdat ik ervan overtuigd ben dat de taal en de sfeer in de originele taal het best tot zijn recht komen, maar het is ook vertaald naar het Nederlands.

Ook Tilly and the Bookwanderers (het eerste deel van de middle grade trilogie Pages & Co.) is zo’n boek dat ik geen vijf sterren gegeven heb, maar dat toch een van de hoogtepunten van mijn leesjaar was. Tilly and the Bookwanderers is een gezellig kinder- en jeugdverhaal over een meisje dat opgroeit in de boekenwinkel van haar grootouders. Op een dag ontdekt ze dat ze kan ‘reizen in boeken’ en komt op die manier op het spoor van haar verdwenen moeder. Ik word nog altijd helemaal warm vanbinnen als ik eraan terugdenk. Voor het grootste deel speelt het boek zich af tegen een achtergrond van boeken en taartjes. Ik bedoel, wat wil je nog meer? Oké, het verhaal was niet op alle vlakken perfect, maar het was het meest magische boek dat ik dit jaar las en verdient daarom zonder twijfel een plekje in mijn lijst.

De echte sterren

Het eerste vijfsterrenboek dat ik dit jaar las was Wuthering Heights van Emily Brontë, een roman uit 1847. Ik heb er de laatste jaren onbewust een gewoonte van gemaakt om elk jaar een Brontë te lezen, dus dit jaar werd dat Wuthering Heights. Twee jaar geleden begon ik met Jane Eyre, omdat ik van veel mensen had gehoord dat dat zogenaamd het ‘makkelijkste Brontë boek was om mee te beginnen’. Ik vond Jane Eyre in de eerste plaats een frustrerend verhaal en ergerde me voortdurend aan het hoofdpersonage. Ik was blij dat ik het boek gelezen had, maar het was voor mij zeker geen grote liefde. Wuthering Heights was dat dus wel. Ik denk dat de donkere sfeer van het boek en de interessante vertelsituatie daar een grote rol in spelen. Wuthering Heights wordt vaak voorgesteld als een liefdesverhaal tussen Catherine Earnshaw en Heathcliffe, een vondeling die geadopteerd werd door Catherines vader, maar voor mij is het veel meer een verhaal over menselijke trots en schaamte, wraak en het onvermogen tot echte communicatie (typisch voor een Victoriaanse roman). Bonuspunten trouwens voor de Penguin Classics Deluxe Edition. (Als je je wil vergapen aan mooie uitgaves, loont het zeker de moeite om even naar de andere boeken in deze reeks te kijken. Het Paard van Troje in Gent heeft een aantal van deze uitgaves in de winkel.)

Van de ene Brontë naar de andere. In 2017 las ik een van de twee gepubliceerde werken van Anne, ‘de derde Brontë’, zoals ze vaak wat neerbuigend wordt genoemd. Omdat ik graag wat meer over haar wilde weten en lovende kritieken had gelezen over Take Courage: Anne Brontë and the Art of Life van Samantha Ellis, besloot ik het boek te kopen toen ik het in een boekenwinkel zag liggen. Deze biografie is allesbehalve droog en saai (zoals biografieën wel eens kunnen zijn), maar net heel toegankelijk en vlot. Hoewel vooral het leven van Anne Brontë centraal staat, doet het boek je ook stilstaan bij wat ‘literaire roem’ of ‘bekendheid’ eigenlijk betekent en waar het al dan niet op gebaseerd is. Ik vond Ellis’ biografie een mooi geschreven tekst over een moedige feministe die door de geschiedenis (en haar zussen) vaak in de vergeethoek wordt geduwd. De inkijk in het leven en de positie van Victoriaanse vrouwen is fascinerend. Ik zou dit boek aan iedereen aanraden, zelfs als je niet echt geïnteresseerd bent in de Brontë zussen, maar graag meer wil weten over vrouwelijke auteurs uit de Victoriaanse tijd en het vroege feminisme. Het enige minpunt van dit boek is dat ik nu wat minder sympathie heb voor Charlotte, die na de dood van Anne zou hebben bijgedragen aan de negatieve kijk op haar werken en het uitblijven van herdrukken.

Everything I Never Told You van Celeste Ng nam ik mee uit de bib en ontbreekt daarom op de foto. De tweede roman van Celeste Ng, Little Fires Everywhere, was rond dat moment uitgekomen en een grote hype geworden. Everything I Never Told You is een literaire thriller (soort van) over een Chinees-Amerikaanse familie uit een kleine Amerikaanse stad. Het verhaal, dat zich afspeelt in de jaren ’70, begint op het moment dat Lydia, het favoriete kind uit het gezin, verdwijnt. “Lydia is dead, but they don’t know this yet”, zo begint de roman. Ik hou niet zo van thrillers, snelle verhalen en korte zinnen, maar dit boek heeft mij toch weggeblazen. Het is een heel toegankelijke, spannende roman over familiebanden en -verhoudingen, die op een treffende manier aantoont hoe ouders vaak hun eigen mislukte dromen projecteren op hun kinderen. Als je op zoek bent naar een boek dat makkelijk leest, maar inhoudelijk ook interessante thema’s als racisme en migratie aankaart, zou ik dit boek zeker eens ter hand nemen.

Op mijn #bookstagram account schreef ik na het lezen van Red Clocks van Leni Zumas dat het veel zegt over een boek als je het een aantal weken geleden gelezen hebt, maar er nog steeds elke dag aan denkt. Intussen is het bijna zes maanden geleden dat ik dit boek las en nog steeds denk ik er vaak aan terug. Red Clocks is een atypische dystopische roman over verschillende vrouwen in verschillende fases van hun leven. Het boek speelt zich af in een toekomstig (?) Amerika waarin abortus illegaal is, enkel hetero koppels een kind kunnen adopteren en in-vitrofertilisatie verboden wordt. In de loop van de roman merk je hoe het leven van elk van die vijf vrouwen door de nieuwe wetgeving beïnvloed wordt. Wat ik zo treffend vond aan deze roman, is dat elk hoofdstuk telkens over een andere vrouw aan het woord laat en dat de titels van die hoofdstukken verwijzen naar hun functie in de samenleving in plaats van naar hun naam. Red Clocks gaat dus eigenlijk niet over die vijf vrouwen, maar trekt de problematiek van het boek open naar alle vrouwen. De vrouwen uit het boek zijn bewust gecreëerde symbolen voor een toekomst die we hopelijk kunnen vermijden. Ik had in het begin wat moeite met de stijl van de roman, maar na een pagina of 50 leerde ik die steeds meer appreciëren.

Zet je hoedje op, sla op de trommel. Mijn absoluut favoriete boek van 2018 is When I Hit You: Or, A Portrait of the Artist as a Young Wife van Meena Kandasamy. Toen ik het pas gelezen had, kon ik moeilijk onder woorden brengen hoe ik me precies voelde of waar het boek eigenlijk over gaat – en dat is nog steeds zo. When I Hit You is in de eerste plaats een boek over huiselijk geweld. De verteller (wiens naam nooit genoemd wordt) wordt verliefd op een universiteitsprofessor en trouwt met hem. Als ze eenmaal getrouwd zijn, begint hij steeds meer haar vrijheid in te perken, totdat ze alleen nog maar thuis mag blijven, met niemand contact mag hebben en ook geen verhalen meer mag schrijven. Hij mishandelt en verkracht haar. Dit boek maakt duidelijk dat het niet enkel arme vrouwen zonder opleiding zijn die het slachtoffer worden van gewelddadig huwelijk, maar dat het werkelijk iedereen kan overkomen. Het geeft je een pijnlijk antwoord op de veelgestelde vraag “waarom loop je dan niet gewoon weg?”, door de gewelddadige machtsstructuren van zo’n relatie bloot te leggen. When I Hit You combineert theoretische en abstracte concepten van macht en geweld met een sterkte identificatie met het hoofdpersonage, waardoor je als lezer aan het einde van het boek echt even zonder adem zit. Als ik een boek uit deze lijst telkens opnieuw zou mogen lezen, dan zou het dit boek zijn. Niet omdat ik het zo’n fijn boek vind, maar omdat het zo belangrijk is.

Wat zijn jouw favoriete boeken van 2018? Ik ben altijd op zoek naar nieuwe boekentips, dus laat me zeker weten of jij een boek gelezen hebt dat je iedereen (of mij) zou aanraden. Als je trouwens benieuwd bent naar wat ik zoal lees, kan je me altijd volgen op Een plek om te lezen, mijn Instagram-account voor boeken. Veel leesplezier!

Green gift guide – duurzame cadeaus voor kerst

Omdat ik uit ervaring weet dat het voor de feestdagen niet altijd even eenvoudig is om voor elke dierbare een geschikt duurzaam cadeau te vinden, heb ik in deze post wat suggesties verzameld die jullie hopelijk op weg helpen of inspiratie geven om december dit jaar een beetje groener te maken. De feestperiode is per definitie niet meteen een erg duurzaam gegeven: je wordt voortdurend aangemoedigd om zoveel mogelijk te kopen (cadeaus, outfits, decoratie), er wordt enorm veel verpakking gebruikt en weggegooid (denk niet alleen aan de dingen die je koopt, maar ook aan het cadeaupapier waar je het in verpakt) en er gaat waarschijnlijk veel voedsel verloren in de vuilnisbak. Hoezeer ik ook van december, kerst en het hele feestgedruis hou, je kan er niet omheen dat het steeds meer een feest van overdaad geworden is. Laat dat vooral de pret niet drukken, maar sta er wel even bij stil. Ik heb in deze gift guide geprobeerd mijn cadeausuggesties zo gevarieerd en budgetvriendelijk mogelijk te houden. Je hoeft er immers echt geen duizenden euro’s tegenaan te gooien om een leuk en duurzaam cadeau te kopen!    1. Mosterdgele muts van het Zweedse streetwear-merk Dedicated (€24,95) – 100% biologisch katoen, duurzaam en ethisch geproduceerd. Onder andere verkrijgbaar bij Supergoods.
2. Fresh India van Meera Sodha (€28,95) – vegetarisch kookboek met veel vegan opties, leuk om in te lezen, mooi om cadeau te krijgen. Verkrijgbaar in je lokale boekhandel en online.
3. Drinkfles van roestvrij staal met bamboedop van het leuke merk Klean Kanteen (€35). Onder andere verkrijgbaar bij Kudzu – een handige webshop waar je veel zero waste artikelen kunt vinden.
4. Oval drop oorringen van People Tree (€21) – een van mijn lievelingsmerken! Ook verkrijgbaar in zilver. Online vind je ze onder andere bij Supergoods.
5. T-shirt met skiprint van Armedangels (€29,90) – 100% biologisch katoen, duurzaam en ethisch geproduceerd. Onder andere verkrijgbaar bij Supergoods, bij Juttu vind je er ook de trui van.
6. Mijn favoriete informatieve boek van dit jaar: Het zero waste project (€20) – lees hier mijn review, als je nog niet overtuigd bent. Onder andere verkrijgbaar bij Oceonics, een andere leuke webshop voor zero waste (verzorgings)producten.
7. Een plantje is altijd leuk, dus waarom niet eentje cadeau doen dat je extra veel schone lucht geeft? Ogreen specialiseert zich (onder andere) in luchtzuiverende planten. Deze Ogreen Champ kost €10,50.

1. Herbruikbare koffiebeker in glas van KeepCup (€25). Onder andere verkrijgbaar bij Kudzu, kan ook in de vaatwasser!
2. Zilveren lurex sokken van het Zweedse merk Swedish Stockings (€12,95). Verkrijgbaar bij Take it slow, een van mijn lievelingswinkels voor duurzame en ethische mode en accessoires. Als je trouwens graag wat meer wilt lezen over dit merk, verwijs ik je graag door naar het laatste Supergoods magazine waarin ik een artikel schreef over Swedish Stockings.
3. Het nieuwe kookboek van Lisa goes vegan (€34,95), komt uit op 17 december, maar je kan het nu al pre-orderen! Deze gaat alvast op mijn kerstlijstje.
4. Beanie van 100% biologisch katoen, fleece zelfs! (€45) Ik kocht onlangs een trui van dit merk, die ik nu beschouw als “de zachtste trui ter wereld”. Ik kan me dus wel iets voorstellen bij de kwaliteit en zachtheid van deze muts. Onder andere verkrijgbaar via de webshop van Jan ‘n June.
5. Nagellak van Kure Bazaar in Cherie, een feestelijk donkerrode kleur (€17,50). 100% cruelty-free en vegan, 85% natuurlijke ingrediënten. Onder andere verkrijgbaar bij Florissana.
6. Ik kocht deze zomer een mok van Joeke op het Vegan Summer Fest en drink er met veel plezier mijn thee uit. Op de mijne staat een vogeltje, maar zo’n konijntje zou ook niet misstaan. De mok kost €9, is handgemaakt en mag in de vaatwasser en magnetron.
7. Tot slot de ultieme gids voor een duurzamer leven: Dit is een goede gids van Marieke Eyskoot (€20). Dit jaar verscheen van dit boek ook een Engelse vertaling en update. Onder andere verkrijgbaar bij Supergoods, maar waarschijnlijk ook in de boekhandel.

Ik hoop dat je je door deze lijst laat inspireren om deze kerst voor een bewuster cadeau te kiezen. Laat het me vooral weten! Als je alsnog geen inspiratie hebt voor een cadeau en toch het gevoel hebt dat je iets moet geven, denk dan ook eens aan een ervaring (samen op stedentrip, naar de cinema, naar een toneelvoorstelling) of aan een cadeaubon van een winkel waar de persoon in kwestie sowieso graag koopt (let er dan wel op dat die bon niet uit plastic bestaat, anders is het cadeau niet meer zo milieuvriendelijk). Cadeau’s zijn uiteindelijk maar bijzaak, het gaat vooral om gezelligheid en samenzijn met de personen waar je van houdt. Het gaat niet om altijd maar meer cadeaus, het gaat in de eerste plaats om meer liefde. En in tegenstelling tot wat veel winkels en bedrijven ons graag willen laten geloven, hebben die twee niets met elkaar te maken.

Schuld en boete: over het schuldgevoel van (on)duurzaam leven

Wie net als ik Dostojevski’s Misdaad en straf (alternatieve titel: Schuld en boete) op een verplichte leeslijst had staan en daar nog altijd niet van bekomen is (ik steek alvast mijn hand op), hoeft niet te vrezen. Dit artikel gaat niet over Russische romans. Het gaat wel over de concepten die in Dostojevski’s roman en titel centraal staan: schuld en boete, misdaad en straf – en dan in het bijzonder in de context van een (on)duurzaam leven. Ik stuitte de afgelopen tijd op een aantal artikels en Instagramposts die het gevoel van schuld bij het maken van een onduurzame beslissing ter discussie stellen en probeerde naar aanleiding daarvan mijn eigen schuldgevoel van wat naderbij te bekijken. Zijn wij een generatie die onterecht gebukt gaat onder de schuld van plastic rietjes, aangepaste eetpatronen en fast fashion? Of wijst die grote schuld vooral op een verantwoordelijkheid die we (nog) niet bereid zijn te aanvaarden?

Eind oktober schreef blogger Emily Clarkson een artikel over wat zij noemt “a generation racked with guilt”. In dat artikel, dat sindsdien viraal ging, beschrijft Clarkson een zogenaamd oneindige lijst van dingen waarvan ze weet dat die niet goed zijn voor de planeet, maar die ze toch niet uit haar leven kan of wil (een belangrijke nuance) bannen. Ze heeft het ook over het schuldgevoel dat die lijst met zich meebrengt. Ik was in eerste instantie blij met het artikel, vond dat het op bepaalde vlakken de nagel op de kop sloeg en een gevoel blootlegt dat bij veel (vooral) jonge mensen leeft. Ik was vooral blij omdat het artikel aanzet gaf tot een bredere discussie omtrent duurzaamheid en individuele verantwoordelijkheid, omdat het mensen aan het denken zet, in welke richting dan ook. Ik apprecieerde de humoristische toon en zelfspot van de auteur. Ik vond (en vind) het artikel tezelfdertijd ook problematisch.

Het schuldgevoel dat Clarkson in haar artikel omschrijft, verschilt radicaal van het mijne. Als een vriend haar duidelijk maakt dat haar strijd tegen plastic rietjes niet opweegt tegen de bestellingen die Amazon binnen een paar uur aan haar voordeur aflevert, is dat voor haar “een van de vele dingen die ze aan haar lijst kan toevoegen”. Nog iets waar ze rekening mee moet houden, zeg maar. Dat getuigt voor mij in de eerste plaats van een behoorlijke naïviteit. Als je je enigszins in duurzaamheid verdiept hebt (of als je even logisch nadenkt), moet je beseffen dat rietjes slechts een symbool zijn. Een hip symbool weliswaar, maar een symbool nonetheless. De echte onduurzaamheid van onze levensstijl zit in een economisch systeem dat door de huidige invulling ervan voornamelijk gericht is op zoveel mogelijk winst op een zo kort mogelijke termijn. Daarbij spelen bedrijven in op en/of creëren een gevoel van gemakzucht bij de consument, die het intussen gewoon geworden is dat alles waar hij/zij maar van kan dromen binnen de 24u aan huis geleverd wordt, liefst aan dumpingprijzen. Plastic is goedkoop, plastic is gemakkelijk. De plastic rietjes die Clarkson zo trots weigert, verschillen in wezen dus niet van de warmwaterfles die twee uur na haar bestelling aan haar voordeur geleverd wordt. Beide zijn deel van hetzelfde probleem; een probleem dat ervoor zorgt dat we deze aarde stilaan naar de vernieling helpen. Dat moet je nu eenmaal onder ogen zien. Ik doe zelf heus niet alles perfect – dat zul je mij ook nooit horen beweren -, maar ik ben me wel bewust van het grotere, overkoepelende plaatje. Dat inzicht is belangrijk om verschillende kleine problemen waar je als consument tegenaan loopt (rietjes, Amazon) een plaats te kunnen geven. En het geeft een ander perspectief aan dat gevoel van schuld.

Omdat Clarkson weigert plastic zakjes te gebruiken in de supermarkt, vond ze op een dag een blikje tonijn in haar jaszak – een herinnering aan die keer dat ze haar eigen herbruikbare tas vergat en haar handen vol had om haar boodschappen thuis te krijgen. Wetende dat tonijn een van de meest onduurzame vissoorten is die je kan eten en dat het grootste deel van het plastic afval in de oceanen afkomstig is van visnetten, is die zin natuurlijk enigszins problematisch. Als je dat eenmaal beseft, zal je misschien niet meer zonder schuldgevoel tonijn kunnen eten, maar het zet je anderzijds misschien wel aan tot een meer duurzame optie. Zorgt de schuld die schuilgaat achter zo’n blikje tonijn dan voor winst of verlies? Meer kennis en het schuldgevoel dat daarmee gepaard gaat, hoeft niet per se als iets negatiefs gedefinieerd te worden. Schuld kan ook een motor zijn die een positieve impact heeft op je leven, en op de wereld. Naar mijn gevoel wordt veel bepaald door het perspectief dat je inneemt: denk je al snel “god, nu mag ik dit ook niet meer”, of denk je “dan wil ik in de toekomst liever iets anders eten”?

Tweede kanttekening. Bij het lezen had ik voortdurend het gevoel dat Clarkson het schuldgevoel bij elke nieuwe ontdekking (elke nieuwe aanvulling op “de lijst”) niet bij zichzelf legt, maar bij de boodschapper ervan. Als ze via Twitter te weten komt dat een van haar lievelingscosmeticamerken besluit om vanaf nu in China te verkopen (en op die manier dus toestaat dat hun producten op dieren getest worden), omschrijft ze Twitter als “a hotbed of information that will inevitably leave you racked with guilt”. Alsof het probleem niet zit in de beslissing van het merk, maar in het feit dat die informatie haar nu bereikt heeft. Toevallig had ik enkele weken voorheen een product gekocht van datzelfde merk, niet wetende dat hun China-policy intussen gewijzigd was. Toen ik ontdekte dat het merk intussen dus niet meer cruelty-free is, voelde ik me niet schuldig. Ik was a) blij dat ik die informatie gekregen had en b) besloot om vanaf nu dus niets meer van het merk te kopen. Schuldig zou ik me pas voelen als ik, wetende dat het merk niet langer strookt met mijn normen en waarden, toch nog een product van hen zou kopen.

Schuldgevoel is trouwens iets heel persoonlijks. Wat ik wel en niet oké vind, heb ik zelf bepaald. Iemand anders heeft andere morele grenzen, en dat is prima zo. Ik heb voor mezelf nu eenmaal een aantal lijnen getrokken waar ik niet over wil, omdat ik weet dat ik me er per definitie niet goed bij zou voelen als ik dat wel doe. Omdat ik me niet alleen schuldig, maar ook niet langer mezelf zou voelen als ik over die lijnen stap. Ik heb die lijnen getrokken op basis van mijn eigen morele kompas, een kompas dat weliswaar beïnvloed wordt door de informatie waarover ik beschik en de mensen in mijn naaste omgeving, maar het blijft mijn eigen aanvoelen. Als ik me schuldig voel omdat ik een beslissing neem of een aankoop doe waarvan ik weet dat die niet 100% ‘juist’ is, voel ik dat aan als een intern schuldgevoel. De verantwoordelijkheid die daarmee gepaard gaat, leg ik daarbij dus grotendeels bij mezelf, niet bij degene die mij de informatie heeft bezorgd waardoor ik nu met meer kennis van zaken een beslissing kan nemen. In de reacties op het artikel ging het geregeld over “internal guilt that comes from external sources such as the media, our peers, and activists”, maar op die manier leg je opnieuw de oorzaak van je gevoel bij de boodschapper, terwijl het eigenlijk de wantoestanden an sich zijn die je een wrang gevoel geven. Had je het liever niet geweten of had je liever gehad dat er niets te weten viel? Als je de vinger op je eigen schuldgevoel probeert te leggen, lijkt dat me een belangrijke vraag. Datzelfde “I’d rather shoot the messenger” gevoel ligt wat mij betreft ook vaak aan de basis van discussies rond vegetarisme en veganisme en is misschien wel exemplarisch voor een houding die we in onze samenleving vaak innemen ten opzichte van informatie die we liever niet krijgen.

Iets dat niet in het artikel vermeld wordt, maar wat mij betreft wel passend was geweest, is de tendens naar de vermarkting van schuld. Aangezien duurzaamheid de laatste jaren terecht een steeds belangrijker onderwerp is geworden, spelen merken en winkels ook steeds vaker direct in op het schuldgevoel dat mogelijk gepaard gaat bij het maken van een aankoop. Winkels en merken promoten zichzelf nu als zijnde ‘guiltfree’, een label waar ik nogal weigerachtig tegenover sta. Als je beweert dat jouw producten en bij uitbreiding de persoon die het koopt, ‘guiltfree’ zijn, beweer je tegelijk ook dat personen die iets anders kopen dat niet zijn. Of dat nu klopt of niet, wil ik graag even terzijde laten. Het gaat er mij vooral om dat je in zo’n geval mensen wel degelijk vanuit een extern moreel oordeel een slecht gevoel geeft. In plaats van dat je mensen bepaalde informatie biedt op basis waarvan zij zelf een oordeel en een keuze kunnen maken, probeer je dat oordeel al op voorhand aan mensen op te dringen. Ik vind dat niet alleen niet oké, ik ben er ook van overtuigd dat het niet helpt. Zo vind ik dat het niet aan mij is om te bepalen hoe het morele kompas van iemand anders eruit ziet. Het enige dat ik kan en wil doen, is de informatie delen waarover ik beschik en indien iemand erom vraagt, mijn mening geven. Ik zal niet voorschrijven wat iemand al dan niet moet doen of welke beslissingen die persoon moet maken. Ik zal iemand zeker niet met een schuldgevoel belasten omdat die nu eenmaal andere beslissingen neemt dan ikzelf.

Ik ben geen veganist geworden omdat mensen mij maar bleven verwijten dat ik dieren at en leer droeg en daardoor een slecht mens was, ik ben veganist geworden omdat ik mezelf geïnformeerd heb en op basis van die informatie een keuze heb gemaakt die op dat moment het dichtst bij mezelf lag. Ik ben ervan overtuigd dat negatieve externe druk (niet te verwarren met correcte informatie) maar zelden zal leiden tot een weloverwogen, individuele keuze. Ik kocht onlangs een trui van een niet meteen heel duurzaam modemerk, omdat ik een soortgelijke trui niet vond bij kringwinkels of duurzame modelabels (en ik er ook geen 200 euro aan wilde spenderen). Is die trui objectief gezien de meest ‘schuldvrije’ keuze? Waarschijnlijk niet. Voel ik me er schuldig bij? Neen, omdat ik weet dat ik moeite doe om zo duurzaam mogelijk te winkelen en ik goed voor deze trui ga zorgen. Zit ik te wachten op iemand die mij komt vertellen hoe ‘slecht’ deze keuze was? Liever niet. Krijg ik graag informatie over de negatieve impact van de kledingindustrie? Graag, met hopen. Bovendien is ‘guiltfree’ geen beschermde term. Het komt er dus maar op neer wat je als ‘schuldvrij’ beschouwt.

Zijn wij een generatie die onterecht gebukt gaat onder een schuld die vorige generaties ons hebben nagelaten? In wezen is het een irrelevante vraag. De vraag op die manier stellen legt niet alleen (opnieuw) de schuld en de verantwoordelijkheid bij een ander, het minimaliseert ook de kracht die onze generatie heeft om te kiezen voor een ander, duurzamer leven. Het is een vraag die te negatief geformuleerd is en voor mij vooral een onwil aantoont om andere keuzes te maken. Die onwil hangt vaak samen met een gebrek aan kennis – of met het weigeren om die kennis te aanvaarden. Als ik me slecht voel omdat ik een bepaalde keuze heb gemaakt, weet ik dat ik het in de toekomst anders moet doen. Ik beschouw mijn schuldgevoel als een richtingaanwijzer. Ik ga er niet onder gebukt, maar probeer het te zien als een positieve kracht. De negatieve lading van schuld ontstaat in deze kwestie, denk ik, vooral wanneer zo’n schuldgevoel extern op iemand geprojecteerd wordt. Niet door middel van informatie, maar door middel van een oordeel. Als je als veganist vleeseters zonder meer verwijt dat ze moderne nazi’s zijn, zoiets. Het komt er voor mij op neer dat iedereen voor zichzelf moet bepalen waar hij/zij zich prettig bij voelt. Als je omwille van bepaalde gezondheidsproblemen niet anders kan dan vlees te eten, hoef je je daar heus niet schuldig om te voelen. Je kan weliswaar kiezen voor de minst vervuilende vleessoorten, maar uiteindelijk ligt die keuze bij jou, niet bij iemand anders. Als je graag bijdraagt aan een duurzamere wereld, moet je echter wel beseffen dat het niet zal volstaan om enkel plastic rietjes en zakjes te blijven weigeren. Zo’n rietje wordt op den duur een aflaat om je eigen schuld mee af te kopen, zodat je trots tegen je vrienden kan zeggen dat je heus je best doet om duurzamere keuzes te maken. Het gaat immers lang niet alleen om rietjes, het gaat om de invulling van een systeem dat dringend aan verandering toe is. Als rietjes en plastic zakken weigeren momenteel het enige is dat je kan doen, is dat natuurlijk prima, maar het mag geen eindstation zijn in een duurzame reis die er enkel toe dient om naar jezelf en de buitenwereld toe je geweten te sussen.

Fotocredits: Nathan Dumlao via Unsplash.

Minderen met plastic – eenvoudige tips die iedereen kan toepassen

Sinds een tijdje worden we overspoeld met beelden van de plastic soep die in onze oceanen drijft en het effect van al die plastic troep op onze planeet en het leven van dieren, in de zee of elders. En terecht ook – plastic is een groot probleem, daar kan je moeilijk onderuit. Misschien is het dat ik me er uit persoonlijke interesse bewuster van geworden ben en de beelden en bijhorende artikels daarom sneller opmerk, maar ik ben er alsnog van overtuigd dat de publieke bewustwording omtrent de schadelijke gevolgen van plastic de afgelopen maanden steeds groter geworden is. In ons land is dat misschien een gevolg van de Mei Plasticvrij campagne, in het Verenigd Koninkrijk (en daarmee ook de rest van de wereld) speelde de laatste aflevering van Blue Planet II een grote rol. Er wordt vaak onterecht gedacht dat als we ons afval goed sorteren, het allemaal wel mee zal vallen met de impact van verpakkingen op de planeet. Dat is niet zo. In de meeste Belgische steden wordt afval niet in een aparte zak opgehaald, waardoor het per definitie niet gerecycleerd kan worden. Maar zelfs als plastic wel apart ingezameld zou worden, zijn er nog altijd een heleboel plastic voorwerpen die niet recycleerbaar zijn. Die belanden dan ergens op een hoop afval, waarbij de giftige stoffen die in het plastic zitten de grond in sijpelen, of worden verbrand. Omdat ik uit eigen ervaring weet dat het verminderen van plastic in je dagelijkse routines soms vooral lastig en vermoeiend kan lijken, heb ik geprobeerd om een aantal tips te bundelen die volgens mij iedereen (single, samenwonend, ouder, veel geld, weinig geld) in zijn/haar dagelijkse leven kan toepassen. Lees je dit artikel en lijkt het je alsnog onhaalbaar of moeilijk om elk punt toe te passen? Fair enough. Ik zeg er voor de volledigheid even bij dat ik ook niet overal even goed op scoor. Maar misschien zijn er toch enkele kleine aanpassingen die je kan doen die je leven iets plasticvrijer maken. Alleszins, mijn lijstje, van herbruikbare waterfles tot composteerbare koffiecapsules – dit zijn mijn tips.

Eten en drinken
  • Koop een herbruikbare waterfles en drink kraantjeswater in plaats van flessenwater. Spaart je veel geld uit en zo’n fles kan je makkelijk overal mee naartoe nemen en opnieuw vullen. Ik heb zelf een Dopper, maar heb ook al goede dingen gehoord over de flessen van Klean Kanteen. Als je onderweg regelmatig een koffie koopt, kan je veel afval besparen door een herbruikbare koffiebeker aan te schaffen (die van KeepCup zijn populair). Of zet het op je lijstje voor kerstmis. In wegwerpkoffiebekers zit altijd (een beetje) plastic (de hoeveelheid kan variëren), zelfs als je denkt dat de beker enkel uit papier bestaat. Hoewel ik zelf geen koffiedrinker ben en de kans dat ik onderweg ergens een warm drankje haal quasi miniem is (niet hip genoeg, vrees ik), heb ik me laten vertellen dat veel zaken je korting geven als je koffie komt halen in je eigen beker.
  • Als je de keuze hebt uit een plastic, glazen of blik verpakking, kies dan een van de laatste twee. Heb je bijvoorbeeld ontzettend veel zin in een cola, kijk dan even of je niet kan kiezen voor een glazen flesje of een blikje cola.
  • Neem zelf iets mee naar je werk om ‘s middags te eten. Boterhammen in een brooddoos, restjes van de avond ervoor, maakt niet uit. Ook weer goedkoper dan elke middag een broodje te halen. Neem een stuk fruit mee voor als je in de voor- of namiddag honger krijgt. Een appel of een banaan in plaats van een koekje uit een automaat sparen niet alleen verpakking uit, het is ook nog eens gezonder.
  • Sinds ik me bewuster probeer te zijn van de hoeveelheid afval die we als mensen produceren, is het mij opgevallen hoe verschillend supermarkten zijn in het al dan niet verpakt aanbieden van voedingswaren. Bij Colruyt kan je veel groenten en fruit bijvoorbeeld gemakkelijk verpakkingsvrij kopen, bij supermarkten als Delhaize en Albert Heijn (waar ik onlangs paprika’s zag die individueel verpakt waren) is dat veel moeilijker. Als er bij jou in de buurt verschillende supermarkten zijn, ga dan misschien eens vaker naar degene waar er minder nodeloos verpakt wordt.
  • Neem herbruikbare (katoenen of linnen) zakjes mee als je naar de supermarkt gaat (hier vind je een aantal voorbeelden). Handig als je groenten of fruit koopt die je niet zomaar los in je boodschappentas kan laten slingeren. Bij Delhaize en Albert Heijn kan je die zakjes (ironisch genoeg – aangezien zij veel voorverpakte groenten in hun schappen hebben liggen) tegenwoordig ook gewoon in de winkel kopen. Vroeger (nu soms nog) durfde ik die zakjes al eens thuis vergeten waardoor ik in de winkel alsnog een plastic zakje moest gebruiken. Het is daarom handig om ze gewoon standaard in je boodschappentas te bewaren.
  • Eet vaker seizoensgebonden. Groenten en fruit die in het seizoen zijn, komen doorgaans van minder ver, waardoor er minder nood is aan een plastic verpakking. In de regel zijn groenten en fruit uit het seizoen ook goedkoper.
  • Probeer vaker vegetarisch of zelfs plantaardig te eten. Ik besef dat niet iedereen de mogelijkheid of de zin heeft om op een volledig plantaardig dieet over te schakelen, maar dat hoeft ook niet. Hoe minder dierlijke producten je eet, hoe beter voor het milieu. Als je nu zeven dagen op zeven, drie maaltijden per dag vlees/vis/zuivel eet, heeft het al een enorme impact als je bijvoorbeeld beslist om enkele dagen in de week vegetarisch te eten. Of misschien zie je het zitten om een maaltijd per dag standaard vegetarisch/plantaardig te maken. Wat ons dieet nu precies met plastic te maken heeft? Een groot deel van het afval dat in onze oceanen rondzwerft en daardoor het koraal en het welzijn van dieren aantast, bestaat uit visnetten. Als consument kunnen we misschien niet alles bepalen, maar we hebben wel een belangrijk aandeel in de voedingsindustrie. Als je stopt of mindert met het eten van vis, is dat een signaal aan die industrie. Als we massaal vis blijven eten, gaat er ook massaal vis gevangen worden. De markt evolueert mee met de vraag van de consument. Vaker vegetarisch of plantaardig eten is dus een belangrijke stem met je portemonnee.
  • Als je een theedrinker bent zoals ik, opteer dan voor losse thee. In de meeste theezakjes zit immers een kleine hoeveelheid plastic. Daarnaast is losse thee ook gewoon veel lekkerder. Als je liever koffie drinkt en thuis een Nespresso machine hebt, kan je deze plasticvrije en composteerbare capsules misschien eens proberen.
  • Weiger een rietje. De meesten onder ons zijn prima in staat om een drankje te drinken zonder rietje, dus vraag gewoon of je je drankje zonder rietje kan krijgen. Ik moet toegeven dat ik het zelf nog wel eens vergeet.
Cosmetica en badkamerproducten
  • Probeer eens een blok vaste zeep te gebruiken in plaats van handzeep of douchegel. Vaste zeep vind je in elke supermarkt, vaak met enkel een papieren verpakking eromheen. De geur van vaste zeep doet mij denken aan vroeger, aan logeren bij mijn grootouders. Als je graag een fancy zeepje wil, is Lush een goede optie.
  • Een tip die niet alleen beter is voor de planeet, maar ook voor je gezicht: gebruik een echte gezichtsreiniger in plaats van reinigingsdoekjes. Zelfs als die reiniger alsnog in plastic zit, bespaar je veel afval door niet elke avond een doekje weg te gooien. Ik ben geen expert in gezichtsverzorging, maar mensen die er veel meer van weten dan ik hebben mij al lang overtuigd dat reinigingsdoekjes geen goed idee zijn voor de conditie van je huid. (Als je geen zin hebt om het hele artikel te lezen, onthou dan gewoon dit: “Using wipes daily is effectively like only washing your clothes in Febreze.”)
Kleding
  • Een aantal weken geleden zorgde Stacey Dooley’s documentaire Fashion’s Dirty Secrets voor veel verbaasde gezichten in de UK. Zo ook in België, waar minstens een persoon met open mond naar de reportage zat te kijken – ikzelf. In de reportage onderzoekt Dooley de impact van de mode-industrie op het klimaat. Hoewel ik best goed op de hoogte ben van deze materie, was ik alsnog stomverbaasd dat de effecten zo groot waren. De boodschap aan het einde van de reportage zal me nog een lange tijd bijblijven en is, denk ik, een goede leidraad als het op een meer bewuste omgang met mode aankomt: we need to own clothes again, instead of consuming them. Probeer niet te kopen om te kopen, maar doe bewuste aankopen waar je zorg voor draagt. Dat hoeft niet eens van een ethisch en/of duurzaam merk te zijn. Als we zouden stoppen met kledij te zien als een wegwerpproduct en mode opnieuw de waarde toekennen die het verdient, zijn we al een hele stap verder.
  • Als je kleding koopt, kijk dan eens naar de materialen. Ongeveer de helft van de kledij wereldwijd wordt gemaakt van polyester (plastic dus). Dat is niet alleen problematisch omdat deze kledij niet of zeer langzaam vergaat, maar ook omdat er tijdens het wassen telkens kleine deeltjes plastic vrijkomen die bijdragen aan het plasticprobleem in onze oceanen.
Huisdieren
  • Als je een kat hebt: gebruik kattenbakvulling die bij het GFT mag. Sinds wij veranderd zijn van kattenbakvulling en Loki’s kakjes en plasjes in de wc doen en de vulling in de groene bak, is ons restafval zienderogen afgenomen.
  • Hondeneigenaars kunnen experimenteren met biologisch afbreekbare poepzakjes of kunnen misschien plastic zakjes recycleren die ze toch nog ergens in huis hebben liggen.
Algemeen
  • Neem altijd en overal een extra tasje mee. Dat hoeft niet zo’n grote katoenen tote bag te zijn (hoe aesthetically pleasing die ook mogen zijn), er bestaan ook kleine, opvouwbare tasjes die amper plaats innemen in je handtas, maar toch heel handig blijken als je ongepland de supermarkt (of welke andere winkel dan ook) binnenstapt. Hoe eenvoudig ook, hier ben ik zelf nog niet zo goed in. Klein meisje, kleine handtas – en dus ga ik meestal de deur uit met niets anders dan mijn telefoon, portemonnee en sleutels.
  • Probeer minder online te kopen. Bij de meeste webshops heb je zelf niet in de hand hoeveel verpakking meegestuurd wordt met je aankoop, terwijl je bij een fysieke winkel zelfs je eigen zakje zou kunnen meenemen om de hoeveelheid afval tot een minimum te beperken.

Heb jij nog tips die in dit lijstje passen, maar die ik over het hoofd zag of waar ik me misschien niet eens bewust van ben, laat het me dan zeker weten!

Fotocredits: Danielle MacInnes via Unsplash.

Zero waste update

Even een korte recap: sinds ik in mei meedeed aan Mei Plasticvrij en daardoor ook blogs, Instagram-accounts en YouTube-kanalen begon te volgen over zero waste, ben ik me steeds bewuster geworden van mijn afval en van de materialen waar ik me in mijn dagelijkse leven mee omring. In deze post zet ik even even op een rij hoe ‘zero waste’ ik intussen ben, welke veranderingen me goed bevallen zijn, welke minder en waar ik nog alternatieven voor zoek.

Alvorens ik aan mijn verslag begin, wil ik even verduidelijken dat plasticvrij niet per definitie hetzelfde is als zero waste. Een zerowastelevensstijl houdt in dat je, in het ideale geval, geen afval produceert. Geen plastic dus, maar ook zo min mogelijk papier, blik, glas en elke andere mogelijke vorm van afval. Van al die materialen is plastic weliswaar het minst geliefde materiaal, omdat het niet vergaat, overal sporen nalaat in de natuur en in veel steden bovendien niet apart ingezameld wordt (waardoor het niet gerecycleerd kan worden), maar een zero waster probeert dus ook alle andere vormen van afval zoveel mogelijk te vermijden. Vermijden, zo luidt het principe, is immers altijd beter dan recycleren. In feite komt het erop neer, dat leerde ik vooral bij het lezen van Het Zero Waste Project (zie mijn recensie daarvan), dat iemand met een zerowastelevensstijl zijn/haar impact zoveel mogelijk wil verkleinen. In de eerste plaats door geen afval te verbruiken, maar ook door bv. zoveel mogelijk tweedehands in plaats van nieuwe spullen te kopen, te wandelen/fietsen/openbaar vervoer te gebruiken in plaats van de auto, fruit en groenten te kopen die lokaal geteeld zijn, etc. Je verkleint dus je eigen ‘waste’, of die nu zichtbaar is (zoals afval) of niet (denk aan de grondstoffen en het productieproces die gepaard gaan met de productie van nieuwe spullen).

Goed. Mijn zero waste update dus. Ik moet toegeven dat mijn motivatie naar de zomer toe een beetje begon te slabakken. Ik had in mei wel allerlei lijstjes gemaakt met zero waste alternatieven (wc-papier dat niet in plastic verpakt zit, stoffen doekjes ipv huishoudrol, shampoobars ipv shampoo in flessen), maar van die lijstjes kwam uiteindelijk weinig in huis. We kochten wel zoveel mogelijk voeding zonder plastic verpakking, maar gingen vaker naar de supermarkt in plaats van naar de verpakkingsarme winkel of naar de biomarkt hier in de buurt. Bijgevolg was onze voeding meestal niet bio en vaak ook niet korte keten. Bovendien is het in de supermarkt heel gemakkelijk om je te laten verleiden door al dat verpakt voedsel. Dus toen Delhaize veganistische kaas in het gamma opnam, dacht ik: ‘kan geen kwaad om eens te proberen toch? Dat beetje plastic weegt heus niet op tegen al het plastic dat we voor de rest uitsparen.’ Voor we het goed en wel beseften lag er bijna elke week veganistische kaas in onze kar.

Ook op andere vlakken gingen we soms terug naar onze oude gewoontes. We kochten toch weer huishoudrol (‘omdat het gemakkelijker is dan doekjes die je telkens moet wassen’), kozen wc-papier mét plastic verpakking (omdat we niet de tijd namen om uit te zoeken hoe het anders kon) en ik kreeg de indruk dat mijn bamboe tandenborstel mijn tandvlees irriteerde, dus besloot ik weer over te schakelen naar mijn elektrische (en dus plastic) tandenborstel. Toch waren er ook dingen die we wél goed deden. We dronken alleen nog water van de kraan, kochten geen plastic flessen shampoo en douchegel meer, maar lieten onze bestaande flessen bijvullen in de verpakkinsgarme winkel, gebruikten azijn (konden we laten bijvullen ipv steeds nieuwe flessen te kopen) als wasverzachter en toen we op zoek waren naar een gieter om onze planten water te geven, zochten we net zolang tot we er eentje vonden die niet gemaakt was van plastic. Al bij al boekten we dus alsnog vooruitgang (zeker in vergelijking met onze levensstijl voor Mei Plasticvrij), maar er waren ook veel momenten dat het minder ging en we onze zerowasteprincipes even lieten varen.

Toen Het Zero Waste Project midden september in de brievenbus viel, had ik net boodschappen gedaan bij de supermarkt. In mijn mandje zaten onder andere veganistische smeerkaas en veldsla in een plastic zakje. Nadat ik de eerste pagina’s van het boek gelezen had, had ik daar al snel spijt van. Ik merkte dat ik veel informatie die in het boek gecommuniceerd wordt eigenlijk al wist, maar er blijkbaar nood aan had om die feiten nog eens opgesomd te zien om mijn motivatie weer aan te scherpen. Bovendien reikt het boek heel wat zero waste alternatieven aan waar ik nog niet over had nagedacht. De rest van die week genoot ik ‘s middags van mijn boterhammen met smeerkaas, maar besloot ik die nadien niet meer te kopen. Sinds die week kopen we opnieuw steeds minder bij de reguliere supermarkt. We gaan weer vaker naar de verpakkinsgarme winkel en kopen onze groenten en fruit op de biomarkt of bij een biowinkel met een lokaal aanbod. Toen onze shampoo op was, besloten we de shampoobars van Lush uit te proberen (mijn vriend wil nu niets anders meer!). We vervingen Loki’s gewone kattenbakvulsel door een organische variant. We kochten een houten afwasborstel met vervangbaar kopje en een houten wc-borstel en proberen bij elke aankoop na te denken hoe we die zo zero waste mogelijk kunnen doen.

Loopt alles nu op wieltjes? Nee, niet altijd. We zijn nog altijd op zoek naar een goed zero waste alternatief voor tandpasta. Bij de verpakkingsarme winkel probeerden we tandtabletjes, maar daar waren we niet meteen heel enthousiast over. Voorlopig gebruiken we dus nog (veganistische) tandpasta in een tube. Ook onze kat maakt het ons niet altijd even makkelijk. Aangezien hij overal haren achterlaat, gebruikten we vroeger een kledingroller om onze kleding en meubels weer haarvrij te maken. Ook daar hebben we nog geen goed alternatief voor gevonden. Wat onze boodschappen betreft, slagen we er 99% van de tijd in om geen plastic mee naar huis te nemen, maar chips zijn onze guilty pleasure. Af en toe sluipt er dus wel eens een chipszak onze keukenkasten in.

Wat mij erg helpt om niet weer in een motivatiedipje te belanden, is om enerzijds mezelf te blijven herinneren aan het belang van de inspanningen die we doen door boeken te lezen, documentaires te kijken en over het algemeen steeds meer informatie te vergaren, en om anderzijds de lat ook niet meteen heel hoog te leggen. Hoewel ik hierboven uitlegde dat zero waste niet gelijkgesteld kan worden aan het vermijden van plastic, is dat wel hetgeen waar wij momenteel vooral op focussen. Dat betekent bijvoorbeeld dat we voorlopig wel nog voeding in glas en blik kopen. In de toekomst willen we ook daar alternatieven voor vinden, maar voorlopig beperken we ons tot het bannen van plastic. Zo’n stapsgewijze aanpak is, naar mijn gevoel, een veel ‘natuurlijkere’ aanpassing. Daarnaast maak ik ook elke maand een lijstje met enkele zero waste swaps die ik die maand hoop door te voeren. Voor deze maand staan daar bijvoorbeeld herbruikbare watjes (heb ik na al die maanden nog steeds niet aangeschaft) en een houten kam op. Zo’n lijstje zorgt er opnieuw voor dat je stapsgewijs overschakelt naar minder waste, maar houdt het ook betaalbaar.

Ik ben, met andere woorden, nog lang niet zo zero waste als ik zou willen zijn, maar ik ben wel aardig op weg. Ik heb de afgelopen maanden geleerd wat voor mij werkt en wat niet en wat ik moet doen om mezelf gemotiveerd te houden. Enkele doelen per maand opstellen werkt voor mij bijvoorbeeld prima, maar misschien ben jij iemand die liever alles in een keer aanpakt. Ik moet mezelf blijven onderdompelen in informatie (uit het oog is uit het hart), maar mijn vriend heeft die herhaling van feiten bijvoorbeeld helemaal niet nodig om te weten waar hij het voor doet. Mijn zero waste journey is dus vast niet de jouwe, maar het helpt voor mij vaak wel om te kijken hoe andere mensen het doen. Misschien helpt het jou dus ook om te lezen hoe ik het doe. Ik neem mij alvast voor om geregeld een nieuwe update te plaatsen, hier of op mijn Instagram (volg mij daar dus zeker ook), want sharing is caring.

Hoe inclusief is een duurzaam leven eigenlijk?

Onlangs luisterde ik op korte tijd naar twee podcasts die in wezen niets met duurzaamheid te maken hebben, maar waar het onderwerp toch ter sprake kwam. De eerste podcast ging over Beauty Banks, een initiatief uit de UK waarbij naar analogie met de bekende voedselbanken zgn. ‘beautyproducten’ (van make-up tot maandverband) ingezameld worden om uit te delen aan mensen die zich die producten zelf niet kunnen veroorloven. Sali Hughes, een van de initiatiefnemers, vertelde dat ze in die context geregeld de vraag krijgt of ze wel verantwoord omgaan met het afval en de verpakkingen die onvermijdelijk gepaard gaan met zulke inzamelacties en of ‘duurzaamheid’ binnen Beauty Banks een prioriteit is. Hughes verklaarde dat ze inderdaad zoveel mogelijk afval proberen te vermijden en het afval dat ze hebben zo goed mogelijk proberen te recycleren. Maar, vertelde ze, je kan moeilijk verwachten dat we aan dakloze vrouwen een menstruatiecup meegeven in plaats van reguliere maandverbanden en/of tampons, omdat dat nu eenmaal de meest duurzame optie is. Een menstruatiecup veronderstelt immers dat je de mogelijkheid hebt om die cup ook elke dag te wassen en aan het einde van je menstruatie te steriliseren, een mogelijkheid die dakloze vrouwen niet hebben. En dus krijgen die vrouwen wegwerpmaandverband en -tampons mee naar ‘huis’ (waar dat ook moge zijn), omdat de noodzaak aan persoonlijke hygiëne in dit geval primeert (volledig mee eens). De andere podcast was een aflevering van The Fringe of It met de titel ‘Saving the World and Self Care’, een aflevering waarin Charlotte en Liv vertellen over de kleine inspanningen die ze doen om de wereld beter te maken (geen plastic flessen meer kopen), maar waarin ze ook toegeven dat het 1) soms moeilijk is om altijd de juiste keuzes te maken, en 2) ze op sociale media geregeld kritiek krijgen voor de dingen die ze niet goed doen (fast fashion, consumptiegedrag), waardoor ze wel eens het gevoel krijgen dat het nooit goed genoeg zal zijn. Beide podcasts, hoe verschillend ook, zetten mij aan het denken: is een duurzaam leven voor iedereen toegankelijk? Hoe definieer je een duurzaam leven überhaupt? En moet het altijd de hoogste prioriteit krijgen?

Eco-elite en einde van het goede leven

Hoewel ik de bedenkingen en bezorgdheden uit de podcasts begrijp en deel en het toejuich dat ze besproken worden, pas ik ook op om niet mee te gaan in een discours waarin duurzaamheid beperkt wordt tot een handvol cliché’s. Dat het enkel weggelegd is voor een blanke, hoogopgeleide middenklasse bijvoorbeeld. Of dat je alle luxe van het ‘normale’ leven moet opgeven als je besluit wat duurzamer te gaan doen. Natuurlijk geef je dakloze vrouwen wegwerpmaandverband in plaats van menstruatiecups. Natuurlijk staat duurzaamheid voor bootvluchtelingen niet bovenaan het lijstje. Maar het gros van de bevolking valt (gelukkig) niet in die categorieën en is wel in staat om kleine veranderingen door te voeren die een positief effect hebben op de huidige klimaatproblematiek. Ik wil geenszins het (groeiende) armoedeprobleem in de Westerse samenleving minimaliseren (een probleem dat trouwens het resultaat is van dezelfde doorgedreven lineaire winsteconomie die ook weer aan de basis ligt van fast fashion etc.), maar mijn maag draait om als ik de zoveelste politicus duurzaamheid zie wegzetten als een hippieprobleem dat blijkbaar niet prangend genoeg is. Onlangs hoorde ik op een debat een (linkse) politicus klagen over de bouw van een zogenaamde ‘ecowijk’ terwijl er zoveel nood is aan nieuwe sociale woningen. Waarom zou het een het ander uitsluiten? En waarom maak je nieuwe sociale woningen niet ook zoveel mogelijk ‘eco’? In het publieke debat over duurzaamheid, of het nu een politiek debat is of niet, wordt duurzaamheid vaak voorgesteld alsof het heel veel andere dingen uitsluit. Iets is duurzaam of sociaal. Iets is duurzaam of leuk. Iets is duurzaam of betaalbaar. Maar in de meeste gevallen kan een duurzame keuze ook een sociale keuze zijn, ook leuk zijn, en zeker ook betaalbaar. Door duurzaamheid telkens te presenteren als een of- in plaats van een én-verhaal, creëer je niet alleen de perceptie dat een duurzaam leven enkel toegankelijk is voor een zogenaamde eco-elite, je geeft mensen ook de indruk dat ze er veel voor moeten opgeven. Ik ken trouwens genoeg blanke, hoogopgeleide middenklassers die behoorlijk onduurzaam leven en evenveel laagopgeleide arbeiders die, waar mogelijk, hun best doen om hun impact zoveel mogelijk te beperken. Kwestie van die mythe over de eco-elite even te doorprikken.

Kleine maatregelen voor een groot probleem

Een paar weken geleden las ik een artikel over het effect van de Britse zogenaamde “5 pence charge” op plastic zakjes. Sinds die maatregel van kracht is, is het gebruik van plastic zakjes in het Verenigd Koninkrijk met 80% afgenomen en is er opvallend minder plasticvervuiling in de zeeën die het land omringen. Hoewel die Britse plastic zakjes nu niet meteen het begin van het einde van de klimaatproblemen inluiden, toont het wel aan dat een maatregel die voor iedereen eenvoudig toe te passen is wel degelijk een verschil kan maken. Beleidsmaatregelen zijn dus zeker belangrijk, niet alleen om concrete acties in gang te zetten, maar ook om de mindset omtrent duurzaamheid opener te maken. Je mag dan als individu wel (in theorie) toegang hebben tot duurzame veranderingen, als je niet beschikt over de kennis die duidelijk maakt waarom die duurzame veranderingen belangrijk zijn, ga je het in de praktijk waarschijnlijk niet toepassen. Maar politiek, beleidvorming en wetgeving zijn logge organen en dus traag. Vandaag verschenen de resultaten van het zoveelste onderzoek dat aantoont dat we echt niet veel tijd meer hebben als we de consequenties van ons gedrag binnen de perken willen houden. Wachten op het beleid is in veel gevallen je eigen verantwoordelijkheid doorschuiven. Het punt is bovendien dat je je leven echt niet helemaal hoeft om te gooien om een kleinere negatieve impact te hebben. Als je een gezin hebt met drie kinderen, begrijp ik dat een zerowastelevensstijl misschien niet meteen haalbaar is voor jou, maar je kan wel proberen om wasbare luiers te gebruiken in plaats van wegwerpluiers. Die initiële kost ligt misschien hoger, maar uiteindelijk bespaar je er zelfs een hoop geld mee. Als je iets koopt dat zowel in plastic als in glazen verpakking verkrijgbaar is (bv. olijfolie), kies dan voor de variant in glazen verpakking. Als je kinderen nieuwe kleren nodig hebben, kijk dan eens of je niet tweedehands iets kunt vinden – bespaart je opnieuw veel geld. Haal een afvalbak voor GFT in huis in plaats van het bij het restafval te gooien. Laat vlees en vis links liggen en probeer wat vaker vegetarisch/veganistisch te eten (alweer een tip die je veel geld kan besparen). Ik ben ervan overtuigd dat niemand moet inleveren op luxe of zelfzorg door die dingen te doen, maar ga vooral voor je eigen levensstijl na wat voor jou mogelijk is en wat niet. Ik eet intussen veganistisch en heb het gevoel dat ik daar alleen maar bij gewonnen heb: ik zorg voor de wereld, voor de dieren en voor mezelf (dierlijke producten zijn immers lang niet altijd zo gezond). Ik probeer zoveel mogelijk kleding tweedehands of bij duurzame en ethische merken te kopen. Ik probeer plastic zoveel mogelijk te vermijden. Heb ik daardoor het gevoel dat ik ergens op moet inboeten? Helemaal niet. Vaak denken we dat iets voor ons te moeilijk zal zijn, terwijl het vooral een excuus is om onze routine niet te moeten veranderen. Mijn advies is daarom om zoveel mogelijk zelf te proberen. Pas dan weet je of het voor jou haalbaar is of helemaal niet.

Groen genoeg?

Zoals ik hierboven schreef, maakt de perceptie tegenover duurzaamheid van duurzame mensen al snel een soort van elitaire groene club. Die visie (van buiten naar binnen) maakt van duurzaamheid nu niet meteen een toegankelijk, inclusief thema. Maar ook omgekeerd (van binnen naar buiten) helpt het niet als we mensen die duurzame stappen zetten voortdurend met de neus op de feiten drukken over wat ze allemaal (nog) niet goed doen. Ik heb wel vaker blogs gelezen over duurzame thema’s waar er in de commentaren alleen maar gehamerd werd op het feit dat die persoon volgens hen nog niet groen genoeg was. Zoals ik al schreef, probeer ik zoveel mogelijk te doen om alvast mijn impact te verkleinen. Ben ik daarom de duurzaamste persoon op aarde? Helemaal niet. Dat is ook niet mijn ambitie. Als ik de duurzaamste persoon op aarde zou willen worden, zou ik een aantal dingen moet opgeven (mijn huisdier bijvoorbeeld) waar ik helemaal geen zin in heb. En dat is ook niet erg. Ik doe wat ik kan en probeer dat ‘kunnen’ telkens een beetje rekbaarder te maken. Als iemand mij de les zou komen lezen over waar ik nog tekortschiet, zou ik waarschijnlijk niet meteen gemotiveerd zijn om die dingen aan te pakken. Als ik iemand op een positieve manier dingen zie doen of uitleggen waar ik nog in kan verbeteren, ben ik veel sneller geneigd mijn gedrag een beetje te veranderen. Als we van duurzaamheid een inclusief thema willen maken, denk ik dat het belangrijk is om het onderwerp in de eerste plaats op een positieve manier te benaderen. Is er iemand die beslist om vanaf nu geen plastic flesjes meer te kopen? Super! Doet die persoon wel nog andere dingen die misschien niet zo duurzaam zijn? Jammer, maar duurzaamheid is een proces en geen race naar perfectie en voorlopig is elke stap een stap vooruit.

Een antwoord op de vraag dus. Hoe inclusief is een duurzaam leven? Wat mij betreft is ‘duurzaamheid’ maar zo inclusief als we het zelf maken. Dat veronderstelt dus dat het een keuze is. Zowel op collectief als op individueel vlak. Kiezen we ervoor om een sterk polariserende houding aan te nemen ten opzichte van groene/ecologische/duurzame thema’s of benadrukken we dat iedereen iets kan doen om beter voor de wereld te zorgen, ongeacht opleiding of economische achtergrond? Kiezen we ervoor om een positieve houding aan te nemen of wijzen we liever met de vinger? Wat mij betreft is duurzaamheid te belangrijk om het niet inclusief te maken. Het is ondertussen al even na twaalven, dus zijn alle kleine stappen van veel mensen samen waarschijnlijk meer waard dan die van enkele eco diehards. Moet je zelf zo’n eco diehard worden? Van mij niet. Maar besef wel dat je iets moet doen, hoe klein ook.

Fotocredits: Dane Deaner en Laura Mitulla via Unsplash.

Mijn favoriete podcasts van het moment

Als er een lifehack is die ik je kan meegeven, dan is het podcasts luisteren. Podcasts maken het leven leuker, echt waar. En belangrijker nog, vooral in mijn geval, ze maken vervelende taken waar je niet onderuit kan plots wat minder vervelend. Ik hou zelf helemaal niet van kuisen, maar met een podcast op de achtergrond is ons appartement in een mum van tijd weer schoon (lees: schoner) en opgeruimd (lees: minder rommelig). Als ik ergens naartoe moet wandelen, luister ik negen kansen op tien ondertussen naar een podcast. Dat heeft er niet alleen voor gezorgd dat ik wandelen steeds leuker begon te vinden, ik kreeg plots ook meer tijd om naar meer dingen te luisteren. Hetzelfde geldt voor koken. Nu doe ik dat (meestal) sowieso wel graag, maar met een podcast erbij vind ik het eens zo leuk (behalve als het gerecht zo veel concentratie vraagt dat ik geen externe prikkels kan verdragen). Het handige aan podcasts is dat je er overal naar kan luisteren en dus met veel activiteiten kan combineren. Tijdens het afwassen bijvoorbeeld, of op de fiets, in de auto of de trein of terwijl je aan het joggen bent. Bovendien zijn podcasts de laatste jaren steeds populairder geworden. Als je nu denkt “hm, wil ik ook wel eens proberen!”, dan kan ik je alvast volgende favorieten aanraden. 

E!Colle

Om in de zero waste sfeer te blijven, eerst en vooral een podcast over leven zonder afval. Deze podcast, gehost door Veerle (een zelfverklaarde zero waste wannabe) en haar broer Kristof (een zero waste newbie), probeert op een laagdrempelige manier meer uitleg te geven over een zerowastelevensstijl. Voorlopig zijn er nog maar drie afleveringen (een introductie, zero waste naar school en een reportage over hoe zero waste een wijkfeest nu eigenlijk is), maar ik kijk alvast heel erg uit naar wat nog komen gaat. Veerle en haar broer zijn 1) heel erg grappig en sympathiek, maar 2) vertellen zowel over mislukkingen als successen. Een leven zonder afval lijkt voor veel mensen misschien onmogelijk, maar deze podcast laat je zien hoe je met kleine aanpassingen veel afval kunt vermijden.

Happinez – Het groene hart van

In deze podcast gaat Jelle Derckx, oprichter van Growthinkers en auteur van het boek Verlangen naar minder, in elke aflevering op zoek naar het groene hart van zijn gast. Opnieuw een groene podcast dus, maar net als E!Colle geeft ook Het groene hart van op een toegankelijke manier inkijk in het leven van mensen, welke aspecten van hun leven zij succesvol verduurzaamd hebben en welke nog niet. Die openheid voor imperfectie maakt de podcast net heel leerrijk, want plots merk je dat iemand als Marieke Eyskoot ook niet altijd en in elk aspect van haar leven de meest duurzame keuze maakt. De nadruk ligt vooral op het streven naar duurzaamheid en laat zien waar mensen nog mee worstelen. Mijn favoriete afleveringen zijn die met Willa Stoutenbeek, Marieke Eyskoot en Lisa Stel. Via deze podcast heb ik overigens een aantal inspirerende mensen leren kennen waar ik voorheen nog nooit van gehoord had. Bonuspunten!

Bende van het Boek

Bende van het Boek is een gezellige podcast over boeken. Iedere aflevering bespreken Sara en Trees een aantal boeken die ze gelezen hebben, terwijl ze taart eten en thee drinken. Een heel herfstige podcast dus, als je het mij vraagt! En laat het nu net herfst geworden zijn. Ben je op zoek naar boekentips, wil je graag (weer) wat meer lezen of vind je gezellig geklets over boeken nu eenmaal heel leuk, dan zou ik deze podcast zeker aanraden. Bende van het Boek krijgt van mij overigens ook de prijs voor leukste intro. De Bende heeft intussen al een aflevering of 41 gemaakt, dus als je hier eenmaal naar begint te luisteren, ben je wel even zoet.

The Fringe of It

Net als Bende van het Boek een echte feel good podcast, maar toch helemaal anders. The Fringe Of It is een podcast door Liv Purvis en Charlotte Jacklin, volgens hun bio twee “out of touch early grandma’s (wishing they had their own radio show), navigating their way through millennial life, and laughing a lot in between.” Ik zou het niet beter kunnen omschrijven. The Fringe Of It is een gezellige, open podcast over onderwerpen die variëren van activisme, geldzaken, body image en praten met mensen die je niet kent. Liv en Charlotte zijn lief, eerlijk, intelligent en bovenal ontzettend grappig. Ik krijg spontaan een glimlach op mijn gezicht als ik een nieuwe aflevering zie verschijnen. Mijn favorieten zijn de aflevering over ‘Saving the World & Self Care’ (een aflevering over de inclusiviteit van duurzaamheid – daarover later meer), ‘Defining Success and Ambition’ en ‘Discussing Style’.

Naar welke podcasts luisteren jullie? Mijn podcast bibliotheek herbergt momenteel zo’n twintigtal podcasts, maar er is natuurlijk altijd plaats voor meer. Heb jij favorieten of aanraders, laat het me dan zeker weten! Ondertussen kijk ik alvast uit naar de afwas die op me ligt te wachten. Wie had dat ooit gedacht.

Fotocredits: Taylor Hernandez via Unsplash.

Boekreview: Het Zero Waste Project

Het Zero Waste Project, de zero waste blog van zussen Nicky en Jessie Kroon, volg ik al een tijdje. Toen ik dus hoorde dat de zussen ook een gelijknamig boek gingen uitbrengen, heb ik meteen een exemplaar voor mezelf gereserveerd. In de tussentijd was het boek min of meer uit mijn gedachten gegaan, tot ik afgelopen week een mailtje kreeg met de boodschap dat de postbode onderweg was met mijn boek. Van een fijne verrassing gesproken! Toen ik het boek eenmaal in mijn handen had, heb ik het in een dag of drie uitgelezen. Een dag of drie, omdat ik mezelf dwong langzaam te lezen. Anders had ik het boek misschien in een dag uitgelezen. Gewoon, omdat het zo leuk is (spoiler!). Wat ik van Het Zero Waste Project vond, lees je in deze review!

Ik had op voorhand niet echt bepaalde verwachtingen van het boek, maar zoals dat gaat, heb je toch altijd snel een beeld in je hoofd van hoe het waarschijnlijk zal zijn. Als je me voor het lezen gevraagd zou hebben waar ik dacht dat het boek precies over zou gaan, zou ik gegokt hebben op veel zero waste tips, ingedeeld per categorie (voeding, huishouden, kledij). Uiteindelijk bleek het boek inderdaad precies dat te zijn, maar in een heel andere, veel persoonlijkere vorm. In zekere zin beantwoordde het boek dus aan mijn verwachtingen (ik kreeg veel tips), maar oversteeg het die ook (door de persoonlijke en verhalende stijl van het boek). In plaats van thematische hoofdstukken met lijstjes aan do’s en dont’s per thema, krijg je het verhaal van de zussen over hoe zij met hun zerowastelevensstijl begonnen en daar stap per stap in gegroeid zijn. Gaandeweg krijg je zo ook veel tips, maar die zijn meestal in een groter geheel verweven. Dat zorgt ervoor dat het boek niet alleen heel informatief is, maar ook heel fijn leest. Het is dus niet louter een opsomming van feiten of methodes om zero waste te leven, als dat je misschien zou afschrikken, maar een heel leesbaar verhaal dat bovendien ook uitgebreid stilstaat bij de initiële struggles van een zero waste leven (herkenbaar, right?).

Hoewel ik zelf best al wel op mijn afval probeer te letten en aardig wat zero waste blogs en accounts volg, had ik altijd het gevoel dat die focus op het nulpunt, op letterlijk zero waste, een nogal eenzijdige manier van duurzaam leven was. Je kunt wel heel erg focussen op het vermijden van afval, maar als je iedere avond een biefstuk eet, elke verplaatsing met de auto doet en driemaal per jaar op vliegvakantie gaat, is het streven naar zero waste dan niet vooral een bliksemafleider? Voor het lezen van dit boek was dat de scepsis die ik soms had ten opzichte van de zero waste beweging. Het Zero Waste Project maakte mij meteen duidelijk dat dat (tenminste in de visie van de zussen Kroon) niet het geval is. Zero waste gaat natuurlijk in de eerste plaats om afvalreductie, maar gaat ook veel breder dan dat. Het gaat om een levensstijl die, in de breedste zin van het woord, zo weinig mogelijk (negatieve) impact wil veroorzaken. Zero waste gaat dus ook over het verkleinen van je ecologische voetafdruk, om recyclen, om minder consumeren en bewuster inkopen. Die verbreding van het concept maakte mij meteen nog enthousiaster om de rest van het boek te gaan lezen. Het boek verduidelijkt ook snel waarom dat nu precies zo belangrijk is, zo’n overkoepelende zerowastelevensstijl.

Elk boek met een kat erop krijgt van mij natuurlijk pluspunten!

De ondertitel van het boek luidt: “een leuker leven met minder plastic”. En dat leuker leven, dat komt ook heel duidelijk in het boek naar voren. Je merkt dat Jessie en Nicky heel enthousiast zijn over hun manier van leven en dat enthousiasme stralen ze (en bij uitbreiding het boek) ook uit. Als je dit boek gelezen hebt, is zero waste echt geen lastige taak of vervelende opdracht meer, maar een uitdaging die je leven leuker maakt. Toen dit weekend mijn shampoo op was, dacht ik niet “hah, stom, moet ik op zoek naar een shampoo die niet in plastic zit, zo vervelend”, maar was ik net heel blij dat ik mijn oude shampoofles kon vervangen door een exemplaar zonder/met weinig afval. De zoektocht naar die nieuwe shampoo ervoer ik niet als een taak, maar als iets dat ik heel fijn vond om te doen. Die focus op de positieve energie die een zerowastelevensstijl geeft, maakt het boek voor mij ook heel toegankelijk. Bovendien staan de zussen expliciet stil bij de inclusiviteit van hun verhaal. Het Zero Waste Project is niet alleen weggelegd voor een zogenaamde ‘eco-elite’, maar kan echt door iedereen worden toegepast. Daarmee ontkrachten ze meteen een van de vele mythes over zero waste, namelijk dat het duur zou zijn. Integendeel, beweren Nicky en Jessie, als je vooral tweedehands koopt en enkel die voeding koopt die je echt nodig hebt (en in het seizoen is), kan je met zero waste net veel geld besparen.

Een hoofdstuk dat mij vooral is bijgebleven focust op individuele verantwoordelijkheid vs. de verantwoordelijkheid van overheden en producenten. Als je vertelt dat je graag zo weinig mogelijk afval verbruikt, krijg je wel eens de vraag waarom je eigenlijk die moeite doet. Als individu kan je toch weinig veranderen? Is het niet aan de overheid om afval te reguleren en in goede banen te leiden of aan de producenten om na te denken over de manier waarop ze hun producten verpakken? Hoewel ik zelf al heel erg geloof dat je als individu wel degelijk dingen kunt veranderen, maakt het boek voor mij nog duidelijker waarom individuele acties écht zin hebben. Door te wachten op overheden en producenten schuif je niet alleen je individuele verantwoordelijkheid door, je zet je hoop ook op logge organen (overheden) die er vaak jaren over doen om wetgeving te formuleren en die ook in te voeren. Bovendien is duurzaamheid voor lang niet alle overheden een prioriteit. Voor producenten is het vaak risicovol om veranderingen door te voeren. Voor hen primeert in eerste instantie de verkoop. Wat dus als je verpakkingsloze producten op de markt brengt en die niet of veel slechter verkopen dan de verpakte varianten van je concurrent? Het kan dus wel even duren vooraleer overheden en producenten in actie schieten. Heb jij zin om te wachten, vragen de zussen zich af? Ik alvast niet.

Ik kan dus maar weinig slechts zeggen over dit boek. Dat het wat langer had mogen zijn, misschien? Maar alleen omdat ik graag was blijven doorlezen. Om een lang verhaal kort te maken: ik zou dit boek aan iedereen aanraden. Of je nu een beginnende zero waster bent, een doorwinterde afvalexpert of iemand die nog nooit van zero waste gehoord heeft, ik ben ervan overtuigd dat Het Zero Waste Project voor iedereen leesbaar en leerrijk is. Ik ga het boek snel nog eens opnieuw lezen, denk ik, en kan alleen maar concluderen met het volgende: ik wou dat ik dit boek zelf geschreven had.

#eenplekomtelezen – zomereditie

Ik moet op voorhand een ding toegeven: de zomer is niet mijn favoriete leesseizoen. Ik lees natuurlijk in elk seizoen graag en, oké, met een boekje in de schaduw of in het park is niet meteen een straf, maar er gaat voor mij niets boven een druilerige herfstavond of een steenkoude winterdag in combinatie met een goed boek. Lekkere thee erbij, chocolademelk misschien. Desondanks ben ik blij met wat ik deze zomer gelezen heb: goede en interessante boeken, boeken die me intrigeerden maar hun verwachtingen niet helemaal waar maakten, boeken waar ik nog geregeld aan terugdenk. Hier zijn ze.

Red Clocks van Leni Zumas stond al een tijdje op mijn lijst van boeken die ik graag snel wilde lezen. Ik wist dat het een soort dystopisch verhaal was, een genre dat ik sinds Concept M van Aafke Romeijn steeds interessanter begin te vinden. Ik wist ook dat het over vrouwen ging en dat het zich afspeelde in een Amerika waarin abortus eens te meer illegaal geworden is, in vitro fertilisatie verbannen werd en de zogenaamde ‘Personhood Amendment’ rechten van leven, vrijheid en eigendom toekent aan elke embryo. De roman maakt duidelijk hoe het leven van verschillende vrouwen, in verschillende fases van hun leven, door deze wetten beïnvloed wordt. De hoofdstukken zijn gestructureerd volgens de ‘functie’ of het abstracte profiel van de vrouwen in plaats van op hun naam. Op die manier komen de verhalen op een slimme manier los van het individuele niveau en krijgen ze meer universele draagkracht. Aanvankelijk kostte het mij wat tijd om de stijl van de roman te leren appreciëren, maar na een paar hoofdstukken was ik helemaal verkocht. Een van de beste boeken die ik dit jaar gelezen heb. Zonder twijfel. Ik zou willen dat iedereen dit leest.

Conversations with Friends van Sally Rooney leverde een nogal aparte leeservaring op. Eerst en vooral: dit is een debuut van een auteur die op het moment dat ze dit boek schreef ongeveer 25 was. Daar doe ik mijn hoed voor af. Het boek is zo goed geschreven dat ik, hoewel ik het onderwerp nogal vervelend vond, toch altijd weer wou blijven lezen. Het is zelfs zo goed geschreven dat ik, hoewel ik soms pisnijdig werd van de zelfingenomenheid en de blanke middenklasseproblemen, toch meteen alvast Rooney’s tweede boek (dat eind augustus uitkwam) bestelde. De roman focust op de vierhoeksverhouding tussen twee ex-geliefden, Frances en Bobbi, en een ouder, getrouwd koppel. De vele verwijzingen naar literatuur en literatuurtheorie (Frances en Bobbi zijn poetry performers en Frances studeert Engels aan de universiteit) vond ik soms interessant, soms overdreven intellectualistisch. In die zin deed dit boek mij bij wijlen denken aan The Idiot van Elif Batuman, een boek waar ik halverwege mee stopte omdat de metareflectie van de universiteitsstudenten mij nogal irriteerde. Conversations with Friends is een boek over blanke mensen die niets tekort komen, maar emotioneel zo instabiel zijn dat ze zich niet recht weten te houden en dan maar met elkaar in bed duiken. Binnen dat segment van de literatuur is het vast een prima boek, maar over het algemeen lees ik liever iets dat mijn horizon verbreedt in plaats van verengt. Geen idee dus wat ik met dat tweede boek ga doen.

Jij zegt het van Connie Palmen nam ik vrij impulsief mee uit de bib. Ik had al vaker van het boek gehoord en ook eerder al andere werken van Palmen gelezen, maar dit boek stond niet meteen vanboven op mijn lijstje. Toen ik het begon te lezen, begreep ik ook meteen waarom. De stijl van Palmen is, op zijn zachtst gezegd, nogal lyrisch. Nu hou ik wel van mooi geschreven zinnen, maar in dit boek lijkt aan elke zin zo geschaafd dat het de leeservaring in de weg begint te staan – alsof je er door de overdreven stilering elke keer aan herinnerd wordt dat je een boek aan het lezen bent. Aan dat gevoel moest ik dus even wennen. Los daarvan ben ik blij dat ik het gelezen heb. Jij zegt het vertelt over het huwelijk van Sylvia Plath en Ted Hughues, vanuit Hughes’ perspectief. Nu ben ik niet meteen een enorme Plath of Hughes kenner (zelfmoord door vergassing in de oven – de populaire verhalen ken ik natuurlijk wel, al was het maar door de Gilmore Girls-referenties), dus gaf dit boek mij een eerste inkijk in het leven van dit beruchte literaire koppel. Het interessante aan deze roman is dat het natuurlijk een roman betreft, maar dat het boek leest als een autobiografie. Je vergeet voortdurend dat het niet echt Hughes is die over zijn leven schrijft. Dat Palmen daarin slaagt, zegt voor mij veel over de kwaliteit van het boek. Ik ben meteen ook benieuwd geworden naar het werk van Plath en Hughes. The Bell Jar staat al een tijdje stof te vergaren in mijn boekenkast. Misschien moet ik die de komende tijd dus maar eens ter hand nemen.

Ik las deze zomer ook twee boeken die ik opgestuurd kreeg om te recenseren. Een daarvan was Het Japanse winkeltje van Isabelle Artus. In mijn recensie schreef ik dat het een magisch-realistische roman is over de kracht van verhalen, de invloed van populaire cultuur op het alledaagse leven en hoe ideaalbeelden soms aan stukken kunnen vallen. Dat klinkt met opzet nogal abstract. Het is moeilijk uit te leggen waar Het Japanse winkeltje nu precies over gaat, omdat het op zich een nogal absurd verhaal is, maar wel een met verschillende lagen. Die uitleg maakt het vast niet concreter. Het verhaal gaat in hoofdzaak over twee Franse twintigers die elk op hun eigen manier gefascineerd zijn door Japan en die fascinatie in hun hele bestaan doortrekken. Het meisje belandt uiteindelijk in een opleiding om geisha te worden, de jongen wordt eerst samoerai en uiteindelijk (bijna) monnik. Soms vond ik de verhaallijn nogal bij de haren getrokken, maar tezelfdertijd was het boek voor mij – net omwille van de absurditeit – een reflectie op een samenleving waarin alles en iedereen maakbaar is en zogenaamd kan worden wie hij/zij wil. En over hoe dat soms lukt, en soms niet.

De verloren toon van Lida Winiewicz, ten slotte, is het enige non-fictie boek dat ik deze zomer las. In deze memoires vertelt Lida over haar jeugd in Wenen, een jeugd die vooral getekend wordt door de Tweede Wereldoorlog. Hoewel de negentigjarige schrijfster in Oostenrijk wereldberoemd is, is deze vertaling van haar jeugdmemoires haar debuut in België en Nederland. Wat ik leuk vond aan dit boek, is de jeugdige, onbezonnen en vrolijke toon waarmee Lida schrijft over haar ervaringen als een kwart Joodse in een door nazi’s bezette stad. Let wel, het kinderlijke perspectief neemt niet weg dat het boek soms recht naar het hart gaat of bij bepaalde passages heel confronterend is. Mij bleef vooral volgend citaat bij. Als er een Amerikaanse soldaat met zijn parachute in een boom blijft steken, schrijft Lida daarover: “Misschien is er vandaag in de Verenigde Staten een grootvader die zijn kleinkinderen over de Tweede Wereldoorlog in Europa vertelt: ‘As I was shot down over Vienna, a young girl smiled at me!’ En de kleinkinderen knikken toegeeflijk en friemelen aan hun tablets. Ze hebben het verhaal al minstens tien keer gehoord.” Ik denk dat dit citaat mij vooral aangreep, omdat ik, als het over de Tweede Wereldoorlog gaat, ook wel eens denk “hebben we dat verhaal al niet genoeg gehoord? valt daar echt nog iets nieuws over te zeggen?”. Dit boek bewijst voor mij absoluut het tegendeel.

Zo. Dit waren ze dan, mijn zomerboeken van 2018. Ondanks de hitte toch nog een mooie lijst. Nu het september is, neig ik meteen weer naar meer atmosferische verhalen. Kwestie van al een beetje te anticiperen op de herfst. (Terwijl ik dit schrijf is het buiten trouwens 25 graden. Seizoenen zijn tegenwoordig blijkbaar relatief geworden.) Over een paar maanden komt er dus heus wel een #eenplekomtelezen herfsteditie aan. Hoezeer ik daar naar uitkijk, je hebt geen idee.